"Bimber" Łukasz Stec

Niepozorna książeczka, kiedyś tam napisana i kiedyś wydana. Jakiś taki dziwaczny, nieprzekonujący tytuł. I nieznane nazwisko. A co w środku? Wysokoenergetyczna uczta czytelnicza, z dużą dozą groteski, autoironii, surrealizmu i publicystycznego tonu, bynajmniej nie mentorskiego, bo wyrażanego przez młodego autora (rocznik 1982) i w imieniu młodego pokolenia. Okazuje się, że nie tylko nieżyjący Mirosław Nahacz w swoim „Osiem cztery” stworzył przekonujący manifest pokoleniowy dzisiejszych dwudziestoparolatków. Oto bowiem Stec przemówi do nas w imieniu tych, dla których doświadczenia historyczne Polaków, o jakich do dzisiaj dużo się mówi, są po prostu obce. I chociaż autor w większości opowiadań tworzy historie oparte na jego własnym „ja”, które stoi niejako obok opisywanych zdarzeń, tytułowe opowiadanie ze zbioru wyraźnie wskaże zbiorowego nadawcę tej książki: „Jesteśmy pokoleniem Bimbru, prawie wszyscy urodzeni w czasie stanu wojennego, w czasie reglamentacji tego, co tak przecież ważne, w czasie braku wódki, dokładniej mówiąc, w czasie gdy połowa Polaków pędziła bimber”.

Niezły literacki bimber stworzył Stec na kartach swoich opowiadań. Przejedziemy się na gapę z autorem i będziemy świadkami tego, jak w środku komunikacji miejskiej rodzi się metafizyczny początek znajomości z tajemniczą dziewczyną. Wybierzemy się na mecz z osiedlowymi wielbicielami browaru i wina marki wino. Będziemy uczestniczyć w surrealistycznej wędrówce po stolicy, podczas której spotkamy ducha Boba Marleya i Woody’ego Allena. Dowiemy się, do czego mogą doprowadzić konfabulacje snute podczas spotkania ze studentami psychologii, jakie ryzyko niesie wykupienie tzw. mieszkania lokatorskiego oraz co zrobić, kiedy o poranku przez okno akademickiego pokoju wchodzą demonstrujący górnicy, a koledzy posądzają bohatera o spisek gejowsko – żydowski.

Igra z nami Stec na całego. Zaskakuje każdą kolejną stroną każdego kolejnego tekstu. Nie wierzymy całemu temu dziwacznemu bajaniu, a jednocześnie poddajemy się mu z rozkoszą. Ustawicznie zadajemy sobie pytanie o granice autorskiej wyobraźni i o to, dokąd te dziwaczne teksty nas zawiodą.

Śmiech i łzy znajdują się w tekstach Steca bardzo blisko siebie. Jedno z opowiadań, jawna i fascynująca trawestacja „Ferdydurke”, opisuje rzeczywistość upiornego gimnazjum, w jakim znajdzie się bohater dramatycznie upupiony przez pewną starszą panią w barze mlecznym. Kiedy przestajemy się uśmiechać, otrzymujemy zaraz obraz dramatycznej i pełnej emocjonalnych pęknięć historii rodzinnej, której tragiczny finał przygnębia i manipuluje naszymi emocjami. Jest więc autor i demaskatorem, i dramaturgiem po części, jest współczesnym Dylem Sowizdrzałem, przechadzającym się katowickimi ulicami i jest poważnym, skupionym na przykrej sytuacji polskiego inteligenta krytykiem ładu, w jaki trudno jest mu ingerować. Stec stoi jakby obok swoich opowiadań i jest jednocześnie w ich silnym nurcie. Jest z boku, a tym samym mocno wewnątrz. Przewrotnie i umiejętnie pisze o świecie widzianym oczyma tych, którzy nieśmiało wkraczają w pełną absurdów dorosłość.

Wróćmy do tytułowego opowiadania. Mamy w nim charakterologiczny i sytuacyjny bimber, pomieszanie z poplątaniem, niestałość i brak poczucia własnej wartości. Autor opowiada o swoich rówieśnikach i o ukraińskiej pomarańczowej rewolucji (okładka książki, co znamienne, także jest pomarańczowa), która stała się dla nich cudzym, ale bardzo żywym i silnie przeżywanym doświadczeniem pokoleniowym. „Bo wiesz, myśmy to wszystko przegapili, wiesz, „Solidarność”, walka z reżimem, to wszystko nas ominęło, i wiesz, tak wiele straciliśmy, ale teraz jest szansa!”. To, co zmienia Ukrainę, zmienia jednocześnie świadomość bohaterów. Świadomość, w której za chwilę boleśnie zapisze się śmierć papieża – Polaka… Stec opowiada o nich wszystkich bezpretensjonalnie i prawdziwie. Stawia pytania i nie odpowiada na nie. Śmieje się i puka w czoło – swoje i czytelników. Robi to inteligentnie i dowcipnie. Tworzy pokoleniowy zapis emocji i nastrojów, o jakich czasami trudno jest mówić.

Z czego powstał bimber Steca? Z niesmacznych czasem składników, jakie autor znalazł w akademiku, na ulicy i w gazetach. Przyrządził jednak coś wyśmienitego. Aż chce się oblizać i ponarzekać, że to tylko dziesięć opowiadań…

Wydawnictwo Semper, 2007