"Morderstwo w La Scali" Tomasz Piątek

Jestem zaskoczony. Nieprzyjemnie zaskoczony. Przede wszystkim bardzo rozczarowany, bo Tomasz Piątek tym razem wydał rzecz naprawdę kiepską, a liczyłem na wydarzenie, którym była prawie każda jego nowa książka. Myślę, że słowem, które pożyczyć można z „Morderstwa w La Scali” i które bardzo dobrze odda charakter tej opowieści, jest włoskie „quarantotto”, które oznacza między innymi zamieszanie i bałagan. Najnowsza powieść Piątka niesie w sobie wiele innowacyjnych rozwiązań (zarówno fabularnych, jak i związanych z formą pisania), jednak jedyne, co pozostaje we mnie po lekturze to poczucie, iż ktoś mi nieźle namieszał w głowie. Tym, którzy jednak mają ochotę na przeżycie tego osobliwego zamieszania, chciałem udowodnić, dlaczego uważam tę opowieść za nieudaną.

Po tym, jak zaczęto kojarzyć Piątka z mocną, męską prozą, autor postanawia pofiglować i narratorem historii czyni… kobietę. Judith Passalacqua nie jest jednak zwyczajną kobietą. Nie do końca wiadomo w ogóle, kim lub czym jest. Angielka, która nie może zaakceptować tego, że mieszka i żyje wśród Włochów? Kusząca brunetka czy lodowata nordycka blond kusicielka? Chrześcijanka czy wyrazicielka niepewności wobec religijnych wierzeń i dogmatów? Dziennikarka prowadząca swoje własne dochodzenie w sprawie morderstwa czy zwyczajna podglądaczka życia innych? A może to nie kobieta, tylko sprytna mistyfikacja autorska? Już te pytania wystarczą, by dość szybko pogubić się w gąszczu niejasności „Morderstwa w La Scali”.

Przyjmijmy, że narratorką faktycznie jest owa Judith. Od samego początku nie wiadomo, o co jej tak naprawdę chodzi i czy historia przez nią opisywana jest tak samo skomplikowana jak narracja, ustawicznie przeplatana angielskimi i włoskimi wyrażeniami w ilości przyprawiającej o ból głowy. Zdaję sobie sprawę, że te irytujące wstawki mają mówić o zagubieniu tłumaczki, której trudno jest się zdecydować na jeden język, opisujący zawikłane procesy zachodzące w jej psychice oraz złożoność otaczającego ją świata, niemniej jednak w pomieszaniu słów ukrywa się tak samo pomieszana wizja, jakiej nie sposób ogarnąć.

Judith próbuje rozwikłać zagadkę tajemniczej śmierci Mario Cisiego, który zostaje zamordowany w trakcie trwania spektaklu, wystawianego w dwudziestą rocznicę śmierci włoskiego reżysera i pisarza, Paolo Pasoliniego. Związki Cisiego z Pasolinim są równie skomplikowane, jak motywy, którymi kieruje się zabójca. Passalacqua próbuje zdobyć jak najwięcej informacji zarówno o charyzmatycznym Cisim, jak i niepokojąco tajemniczym Pasolinim. Między mężczyznami ukryje się wiele różnych postaci, tak samo ekscentrycznych jak sposób ich przedstawiania. Z chaotycznej opowieści Judith stopniowo wydobyć można nie tylko garść faktów dotyczących zabójstwa, ale przede wszystkim szereg rozmaitych intencji, które kierują zarówno postępowaniem osób związanych z Cisim, jak i samą bohaterką, wikłającą się w skomplikowaną intrygę kryminalną. Dość szybko można się zorientować, iż Piątkowi chodzi nie tylko o to, kto i dlaczego zabił. Passalacqua dzięki zaangażowaniu w zagadkę życia i śmierci Cisiego, odkrywa coraz więcej niepokojących i frustrujących myśli o tym, jak postrzega świat, samą siebie i własną życiową rolę.

Pewnie, że można mnożyć w nieskończoność hipotezy interpretacyjne „Morderstwa w La Scali”. Można, tylko po co? Przecież i tak od początku do końca towarzyszyło mi przekonanie, że konstrukcja głównej bohaterki jest tak samo chwiejna, jak cała ta opowieść. Piątek dokonuje rozliczenia z włoskim etapem swojego życia i trudno jest powiedzieć, czy sobie z Włochów dworuje czy może w swym antywłoskim dowcipie opowiada o Italii jak najbardziej serio. Opowieść Judith inkrustowana będzie opiniami na temat Włoch. Ile w nich stereotypowej płycizny, a ile prawdy – to już osobna kwestia. Miała być ta książka kryminalną opowieścią z włoskim tłem. Wyszło z tego włoskie „quarantotto” z kryminalną otoczką. W bardzo polskim stylu, tak charakterystycznym dla twórców, „programowo” kwestionujących formę i język.

Co za dużo, to niezdrowo. Być może Tomasz Piątek powinien nieco zwolnić z wydawaniem kolejnych powieści, a skupić się bardziej na tym, by je po prostu rzetelnie pisać. A przecież wie, jak to robić. Chociaż mam wielki szacunek do jego dotychczasowej twórczości, „Morderstwo w La Scali” przekonało mnie, że nawet marka dobrego pisarza może czasami zwieść.

Wydawnictwo W.A.B., 2009