"Piękno świata" Rafał Wojasiński

Autor „Piękna świata” zdobył parę nagród literackich i wydał kilka zbiorów opowiadań. Pomyślałem sobie, że obce jest mi jakieś ważne nazwisko, że coś mnie ominęło i nie poznałem autora, którego prawdopodobnie należy znać. Już sam dość pretensjonalny tytuł spowodował, że zabrałem się do lektury z mieszanymi uczuciami. Opowiadania z tego zbioru uświadomiły mi, iż jednak to nazwisko nie jest tak bardzo warte zapamiętania. „Piękno świata” to przyzwoicie skrojona proza, ale także proza, o jakiej można powiedzieć, że jest po prostu przeciętna.

Bohater-przewodnik Wojasińskiego to mistyk, teozof i gnostyk w jednym. Tak przynajmniej przedstawia siebie narrator „Przypadku Pika”, najciekawszego i najlepszego tekstu w tym zbiorze. To mężczyzna w średnim wieku, który wspomina swoją dotychczasową drogę twórczą i próbuje odpowiedzieć sobie na pytanie, jakie prawdy zapisywał w swoich tekstach i czy są one nadal aktualne. W opowiadaniu tytułowym mężczyzna snuje rozważania na temat urody wszystkiego, co go otacza; podkreśla wszechobecność Stwórcy i składa mu podziękowania za życie, jakim dane mu jest się cieszyć. Próbuje odnaleźć kompromis między twórczym pragnieniem samotności a społecznymi rolami, w jakich się znalazł. We wspomnianym „Przypadku Pika” bohater Wojasińskiego jest już nieco bardziej rozgoryczony, ale równie silnie skupiony na osobistych doznaniach i na tym, w jaki sposób postrzega otaczającą go rzeczywistość. Te dwa dłuższe teksty są interesującym zapisem egzystencjalnych dylematów, jakie przeżywa twórca. Może zbyt wiele tam mistycyzmu, zbyt wiele natchnionych odniesień do boskości, w końcu zbyt wiele subtelności (to naprawdę mało „męskie” opowiadania). Są to jednak teksty, które bronią tę książkę i tylko dzięki nim „Piękno świata” pozostaje na dłużej w pamięci. Pozostałe miniatury są już opowiadaniami mało przekonującymi i chwilami trudno jest jednoznacznie określić, o czym lub o kim traktują.

Jest w „Pięknie świata” kilka tekstów o samotności i o tym, jak niszczące może być wyobcowanie. Bohater opowiadania „Za rzeką” ukrywa się przed życiem za rzeczami-pamiątkami po ludziach, których darzył miłością i które wypełniają przestrzeń jego przygnębiającej sutereny. W „Zeznaniach” autor ukazuje niejednoznaczny obraz wiejskiego poety, w którego życiu brutalność miesza się z wrażliwością, a jego los staje się symboliczną wykładnią tego, jak różnie przez otoczenie może być postrzegana jednostka wybitna. „Śmierć chama” w dość przewrotny sposób ukazuje, jak umieranie osamotnionego gbura może być jednocześnie narodzinami w nim boskiego pierwiastka.

Niestety, kilka opowiadań mocno rozczarowuje. W „Wieczorze wigilijnym” dominuje przypadkowość, chaos. Trudno jednoznacznie orzec, czemu miało służyć napisanie tego tekstu. „Epilog” wydaje się zupełnie niepotrzebnym uzupełnieniem „Przypadku Pika”, natomiast „Dom Pawła” marnuje bardzo ciekawą koncepcję opowieści o domu, w którym dobrzy ludzie popełnili bardzo zły uczynek. Pozostałe teksty, których tytułów nie wymieniam, nie wzbudzają żadnych żywszych uczuć i są jedynie dobrymi warsztatowo opowiadaniami. Tylko warsztatowo dobrymi. Bo Wojasiński rzeczywiście potrafi pisać. Szkoda tylko, iż czasami ma się wrażenie, że pisze dla samego pisania, a teksty zebrane w „Pięknie świata” zostały dość szybko i chaotycznie skompilowane w zbiorek na potrzeby wydania.

A poza tym za dużo w tej książce piękna. Świat jest piękny, bohaterowie mają piękne dusze, w każdym elemencie rzeczywistości można odnaleźć znamiona piękna. Wszystko jest tak przepiękne, że… chwilami staje się po prostu mdłe. I to najpoważniejszy zarzut, jaki stawiam Wojasińskiemu. Pięknie to wszystko napisane, ale zupełnie bez wyrazu. Dwa opowiadania to za mało, aby „Piękno świata” uznać za książkę naprawdę interesującą.

Państwowy Instytut Wydawniczy, 2009