"Nadepnęłam na węża" Hiromi Kawakami

Trudno pisać o prozie Hiromi Kawakami, bo i trudno się jej prozę czyta. Trzy miniatury literackie składające się na najnowszą publikację Wydawnictwa Karakter sytuują się gdzieś na granicy realizmu magicznego i onirycznego wyznania. Kawakami oswaja swój własny Chaos i w tym chaosie tworzy ład dostępny tylko dla czytelnika uważnego i skoncentrowanego. Nie można bowiem prozy japońskiej pisarski ot tak po prostu przeczytać. Mamy tutaj do czynienia z osobliwym zderzeniem świata realnego, do którego wdzierają się coraz to nowe i niejednoznaczne elementy fantastyczne. Ponadto Hiromi Kawakami daje świadectwo specyficznej formy współistnienia człowieka i zwierząt, albowiem różnego rodzaju metamorfozy opisane w jej opowiadaniach to świadectwa konfrontacji istoty ludzkiej z naturą, która otrzymuje swój własny głos. A raczej wiele głosów, kiedy zwierzęta przemawiają za ludzi, a ludzie życiową mądrość osiągnąć mogą przede wszystkim dzięki kontaktowi ze zwierzętami. Karakter po raz drugi po „Fruwającej duszy” Yoko Tawady zabiera czytelnika w pasjonujący świat japońskiej kultury. W świat, w którym można nadepnąć na węża i przekroczyć granice, o których istnieniu nigdy się nie myślało…

Początek lektury sugeruje, iż zdarzenia u Kawakami osadzone są mimo wszystko w ludzkim świecie i dopiero potem dochodzi do przemian, o jakich wspomniałem. W tekście tytułowym poznajemy Hiwako Sanadę, byłą nauczycielkę, obecnie pracownicę sklepu z buddyjskimi różańcami. Na drodze bohaterki któregoś dnia staje tytułowy wąż i zwierzę to będzie symbolem oraz kluczem do odkrycia innego, niezwykłego świata. Wąż zamieszkuje w domu Hiwako, przybiera ludzką postać, a postać ta nazywa się matką kobiety. Z czasem wpływ węża na życie bohaterki stanie się bardzo duży, a sam tekst zmieni się nie do poznania. Wąż będzie kusił do udania się w rejony niezbadane, trudne do opisania i do wyrażenia. Trudno także będzie oddać to, co przeżywają bohaterowie tytułowego opowiadania, a dramatycznym świadectwem napięć rodzących się na styku rzeczywistości i fantasmagorii będzie finałowa walka.

Drugi tekst zbiorku porusza problem bycia niewidzialnym. Co to oznacza i jak bardzo determinuje życie pewnej japońskiej rodziny, w której znikają i ludzie i przedmioty? Kawakami inicjuje w pierwszym tekście przejście w inną sferę bytu, uzależniając swych następnych bohaterów od nieprzewidywalnych zdarzeń losowych, w których coraz większą rolę odgrywać będą zwierzęta. Tyle tylko, że to zwierzęta bardzo niezwykłe, bo nazywają się tuboliskami i murkotkami. Gdzieś wśród nich ukryta będzie zagadka bytu i niebytu ludzi starających się być dla siebie rodziną, a w gruncie rzeczy zagubionych i niezrozumiałych przez innych tak, jak niezrozumiałe wydają się być zwierzęce ingerencje w ich świat i finałowe zespolenie będące dowodem na to, że zniknąć znaczy istnieć naprawdę.

Trzeci tekst to zbiór miniatur, w których Kawakami kreuje swoistą kosmogonię, zręcznie posługując coraz to nowymi animizacjami i kreśląc dodatkowo skomplikowane relacje damsko-męskie, w których dużą rolę odgrywają kolejne przemiany duchowe. To tekst o stwarzaniu i niszczeniu jednocześnie i proza, w której cały szereg zwierząt, od konia po kreta i piskorza, stworzy polifoniczną narrację pełną niepokojącej dwuznaczności i mglistości. I tak też kończy się ta książka – niedopowiedzeniami. Bo w gruncie rzeczy w prozie Kawakami chodzi głównie o stawianie pytań, a nie o dawanie na nie odpowiedzi.

„Nadepnęłam na węża” to przykład prozy, w której element zaskoczenia jest bardzo ważny. To taki spacer po świecie istniejącym tuż obok nas, ale niemożliwym do nazwania. Zręczne połączenie wiedzy z zakresu biologii, którą autorka studiowała, z umiejętnością łączenia słów w niezwykłe znaczenia, którego nie nauczą żadne studia. Proza, która urzeka i zastanawia. Książka, o której myśli się długo po lekturze.

Wydawnictwo Karakter, 2010

KUP KSIĄŻKĘ