"Dziennik znaleziony w piekarniku" Marek Susdorf

Mężczyzna wcielił się w rolę pokrzywdzonej przez macierzyństwo kobiety! To może chwycić. Ale mnie nie chwyciło. Feminista walczący o podmiotowość krzywdzonej kobiety! To także nośne. Ale mnie nie przekonało. Marek Susdorf tematycznie odkrywczy nie jest. O tym, jak to źle z bachorem u boku pisały i w sposób dosadny Sylwia Chutnik w „Dzidzi”, i nieco bardziej refleksyjnie, wieloaspektowo i przede wszystkim mądrze Justyna Bargielska w „Obsoletkach”. Nie podoba mi się czynienie z siebie współczesnego Chrystusa w obszarpanej spódnicy z dzieckiem jako krzyżem, który jest jednocześnie gwoździem do trumny. Nie podoba mi się pisanie o czymś w natarczywym tonie wszechmocnej pretensji. A tak pisze narratorka „Dziennika znalezionego w piekarniku”. W prozie Bargielskiej z trudnym macierzyństwem i definicją kobiecości po porodzie jakoś się walczy; ten ból i te rozczarowania to punkt wyjścia do czegoś konstruktywnego. W pisaniu Susdorfa nic konstruktywnego nie ma. Nie broni tej książki także język, bo choć wtórny i manierycznie przypominający bełkot strumienia świadomości wielu powieściowych frustratów (frustratek również), jest wyrazem inteligencji autora i umiejętności dosadnego definiowania problemu, z którym potem nic się nie robi. Nie ma zatem niczego, co można by naprawdę pochwalić. A jednak czyta się to wszystko ze sporym natężeniem uwagi, bo w gniewie może być moc. Tylko gdy moc i niemoc zlewają się w irytujący bełkot, nie ma już niczego, na czym warto się skupić i czym uzasadnić to, że książka jednak może zaciekawić.

Bohaterka to kura domowa i matka cierpiąca, ale przede wszystkim cierpiąca kobieta, która nie jest w stanie wyjść dalej niż poza swoje poczucie niespełnienia i żalu do świata, pielęgnując w sobie każdy możliwy negatywny impuls, by tylko pogrążyć się jeszcze bardziej. Magdalena ma męża – obiboka, który uważa, że dziecko może i jest jego, ale to ona się ma nim zajmować w przerwie między zajmowaniem się nim samym – dorosłym dzieckiem, które nie dojrzało, by być odpowiedzialnym za potomka. Zafiksowała się kiedyś na punkcie przyjaciela, który wybrał otchłań męskich pośladków i homoseksualizm niż mierzenie się z kobiecością. Miała przyjaciółkę, ale ta zaczęła prowadzić zbyt odjechany styl życia i w odczuciu Magdaleny niczego nie wie o kobiecości, bo nigdy jej kobiecości nie zdegradowały poród, rozstępy, wycieranie niemowlęcego tyłka i słuchanie skrzeków tego czarciego pomiotu. Dodatkowo posiada też teściów w liczbie par dwóch. Jej rodzice to cielęta, którzy w swym traumatycznym życiu nie dali jej niczego wartościowego poza traumą wspomnień o tym, kim mogłaby być, a nie jest. Rodzice męża – obiboka to nawiedzeni katole, którzy stawiają jej warunek: ochrzcisz córkę, dostaniesz od nas środki pieniężne na godziwe życie.

Uciemiężona w głębi swego jestestwa przez samą siebie Magdalena nie chce ani męża, dla którego po porodzie jest lochą, a nie kobietą. Nie chce Mladiego, bo najlepiej zostać gejem i wypiąć się na to, co kobiece, nie podejmując wyzwania życia w równości płci. Nie potrzebuje ex – przyjaciółki, której życie jest puste i bez wartości. Wypina się i na swoich bezużytecznych rodziców, i na teściów, którym nie pozwoli oddać dzieciny w szpony kościelnego zaszufladkowania jako obywatela naprawdę. Czego chce? Ano nie wiem tak naprawdę i może ktoś mnie oświeci. Niby doskonale wie, kim jest kobieta, ale tylko wtedy, gdy wspomni, co kobiecego degraduje współczesny świat. Niby dojrzewa do świadomego macierzyństwa, ale tylko przez jego kontestację; chce dać córce wolność, a zniewala ją i zabiera do piekła. Niby ma rację, gdy narzeka na wszystko i wszystkich, ale gdy stwierdza, że ona się o dziecko nie prosiła, nie wiemy tak naprawdę, czy jest po prostu idiotką, czy też bredzi w szoku poporodowym i stąd kontestacje typu „nie biorę odpowiedzialności za to, za co jestem odpowiedzialna”.

Magdalena nie wierzy w Boga, macierzyńską misję i gatunku podtrzymywanie. Jest za aborcją i pewnie zaczęłaby od samej siebie, gdyby mogła coś uczynić jako zarodek. Jej mąż to dla niej półzwierzę, a jej bachor to półroślina. Proponuje nam ideę ćmy, którą jest i się czuje oraz której nikt nie rozumie ani nie chce zrozumieć. Mogłaby pisać naprawdę, a przecież tylko wypluwa z siebie jad i słowa, bo gdy się jest kobietą, a w dodatku matką, to już się głosu nie ma. „I będę pisała niechronologicznie i nieskładnie, ale jak już powiedziałam, nie mam ciągłego czasu, a ponadto mam to w dupie”. Obawiam się, że można tam mieć wszystko, na co utyskuje bohaterka, łącznie z nią samą, niestety. „Dziennik znaleziony w piekarniku” jest pod względem formalnym niczym więcej jak lingwistycznym eksperymentem, za którym nic nie stoi, a jeśli chodzi o tematykę – czymś, co znaleźć można na pierwszym z brzegu udostępnionym publicznie blogu matki - frustratki.

Niemoc, złość i tym podobne przestały mieć już wartość nośną w literaturze. Zakwestionowano wszystko, co możliwe, by ponownie odradzać to, co jeszcze da się odrodzić. Tej książce przyklasną feministki. Znajdzie w niej coś dla siebie każda czująca swe niespełnienie kura domowa.  Niektórzy westchną i pomyślą, że autor wykazuje się naprawdę wielką empatią i coś za tym stoi. Niestety, nic. Bardzo mi przykro, ale tego dziennika nie warto wyciągać z piekarnika.

Książka jest zapowiedzią tryptyku. To jedna z trzech „śmiertelnych historii”. Boję się, że Marek Susdorf tą pierwszą częścią uśmiercił we mnie chęć poznania dwóch kolejnych jego narracji.

Wydawnictwo Novae Res, 2012