"Szkoła żon" Magdalena Witkiewicz

Prawdopodobnie nigdy z własnej i nieprzymuszonej woli nie sięgnąłbym po taką książkę. Co ja niby miałbym w niej znaleźć? Wiedziałem jednak, że do niej zajrzę i to już w październiku ubiegłego roku, kiedy nie mogłem odmówić uroczemu uśmiechowi Magdaleny Witkiewicz, która dopiero tę powieść pisała, ale już udało jej się przekonać mnie, bym jednak zajrzał. No to zajrzałem. I problem mam wielki, bo uczucia po lekturze dość ambiwalentne.

Autorka podkradła tytuł Molierowi. Z czasu, kiedy dopiero zaczynał i kiedy takim tytułem sygnował dość kiepskie dzieło. „Szkoła żon” nie jest kiepska, ale kiepsko się wpisała w wydawniczy pęd ku powieściom erotycznym, nakręcony przez pretensjonalną E L James i jej Greya. „Szkoła żon” wychodzi w czasie, kiedy wchodząc do empiku, ma się niejasne wrażenie, iż obecnie wszyscy o seksie chcą czytać i zaprzestali jego uprawiania. Różne odcienie miłości fizycznej i jej barwne opisy, które mają być łykane przez spragnione mocnych wrażeń łóżkowych czytelniczki, przepełniają już półki i wołają o pomstę do nieba, bo ktoś tu kaleczy mocno literaturę zamiast ją propagować. I gdyby patrzeć na „Szkołę żon” li tylko jako kolejną erotyczną opowiastkę do czytania z pensjonarskimi wypiekami na twarzach, można stwierdzić, że tytuł sygnuje znów to samo – kiepską rzecz. A to jednak nie jest – powtarzam! - kiepska rzecz. Gdyby usunąć z niej zupełnie niepotrzebne opisy seksualnych doznań trącących pretensjonalnością, byłaby to pozycja świetna. Dla czytelników płci obojga. Bo każdemu pokazuje, iż nigdy nie jest za późno… by zadbać o siebie i swoje szczęście.

„Pokażę Ci świat kobiet” – tak szepcze w erotycznym śnie jednej z bohaterek właścicielka ekskluzywnej szkoły, gdzie płeć piękna ma wydać fortunę, by poznać prawdę o sobie, wcześniej wyzbywszy się wszelkich kompleksów, oporów i pożegnawszy z konwenansami, jakie każą ich postrzegać siebie w określonych rolach. To mogłoby być motto do tej książki, bo słowa z utworu Moliera ukazują jedynie zapowiedź ironicznej i groteskowej gry, jaką Magdalena Witkiewicz podejmie z pojęciem kobiecości w ogóle. O "Opowieści niewiernej" – poprzedniej książce autorki – napisałem między innymi, iż jest to historia kobiety zapadającej się w sobie bez szans na wyjście z matni i otwarcia się na świat. Bohaterki „Szkoły żon” przechodzą metamorfozy może nie w stylu Owidiusza, ale z pewnością diametralne i czyniące je innymi; dla siebie samych i dla innych. Te kobiety zmieniają się jako ludzie i symbolizują możliwości zmian w postrzeganiu ról, jakie przypisuje im życie. „Opowieść niewiernej” ostrzegała, iż kobieta wcale nie jest istotą monogamiczną i że jej partner nie zna dnia ani godziny, kiedy zorientuje się, że jest rogaczem. W najnowszej powieści zdradzają mężczyźni; to oni są źródłem opresji, lęków, smutku i zaburzenia poczucia własnej wartości ich kobiet. Gdyby Witkiewicz grubą kreską podzieliła bohaterów na złych, oszukujących mężczyzn i anielskie, oszukiwane kobiety, pomysł i koncepcja fabularna pogrzebane byłyby całkowicie. Dlaczego tak nie jest? Bo autorka jest inteligentna i to także inteligentna książka. Chwilami przesłodzona i za bardzo korzystająca z życiowych banałów, ale ciekawie skonstruowana i warta poznania.

Julia pożegnała się ze swoim Romeo i jako dwudziestosiedmioletnia rozwódka celebruje fakt rozstania waniliowym papierosem, którego pali tak, jak przeżywała swe małżeństwo, czyli się nie zaciąga. Nie było z czego czerpać i czym się cieszyć, skoro eksmałżonek oddawał się na boku uciechom cielesnym z sekretarką. Banał do bólu zębów, ale jaka z tego wychodzi potem historia! Okazuje się, że Julia wygrywa pobyt w luksusowym SPA, które okazuje się miejscem jej duchowej odnowy. Bynajmniej nie Julia jest tu postacią najciekawszą, a dwie jej koleżanki z tytułowej szkoły. One trzymają czytelnika w szachu i one nadają tej książce kolorytu. Nawet mimo tego, a może właśnie dzięki temu, że dzieli je różnica pokoleniowa, a łączą przeżycia niezależne od upływu czasu.

Jadwiga może być taką typową czytelniczką tej powieści. Wiedzie jałowe życie emocjonalne u boku coraz mniej nią zainteresowanego męża. Znudzenie i samotność zapija alkoholem, a od świata ucieka do romansów Daniele Steele tak jak sporo czytelniczek będzie szukało prawdziwej radości właśnie na kartach „Szkoły żon”. Jadwiga jest bierna wobec coraz mniej ukrywanych zdrad swego męża. Wypracowali przez lata specyficzne status quo i żadne nie chce zakończyć związku, bo razem być wygodniej. Jadwiga godzi się z tym, że Roman romansuje, bo czuje, iż sama nie ma mu wiele do zaoferowania. Nie stara się o to, by coś zmienić. Tkwi we własnych kompleksach i poczuciu, że jest mężczyźnie swego życia nadal potrzebna, chociaż on poszukuje wciąż nowych wrażeń. O ile Jadwiga świadoma jest podłości małżonka, ale tak jej nie nazywa, o tyle głupiutka z pozoru dziewiętnastolatka Michalina idealizuje swojego Misia wierząc, że jest stworzona tylko po to, by robić mu dobrze – w każdym możliwym znaczeniu tego wyrażenia. Zetknięcie dojrzałej i zgorzkniałej kobiety z młodą oraz naiwną idealistką obu da korzyści, których żadna się nie spodziewa. Bo tam przecież działa szkoła żon, do której się udają. Jedna poświęca na to życiowe oszczędności, drugiej pobyt jest sponsorowany. Obie są najmocniejszymi punktami tej fabuły, a dylematy Julii, która wygrywa pobyt w szkole schodzą jakby na dalszy plan. Także Marty, zajadającej lęki i frustracje słodyczami – bohaterki pierwszego planu, która zjechała autorce gdzieś na margines planu drugiego.

Najważniejsza bowiem nie jest schematyczna dość i przewidywalna fabuła, lecz sposób, w jaki Magdalena Witkiewicz opowiada o trudach poznawania samych siebie i tego, co daje nam przyjemność. W ekskluzywnej scenerii mazurskiego dworku dojdzie do rozlewu łez i wybuchów szczęścia. Dojdzie przede wszystkim do dość specyficznej konfrontacji kobiecości z męskością. I to dzięki niej dostrzega się, że „Szkoła żon” to przede wszystkim barwna i sprytnie opowiedziana historia o prostych tęsknotach i nieumiejętności sięgania po szczęście - to trapi zarówno płeć piękną, jak i tę uważaną za brzydką.

Witkiewicz nie moralizuje, nie osądza, nie wskakuje prostych dróg rozwiązania problemów, choć fabularnie książka wydaje się bardzo prosta. Dla kogoś, kto nie zauważy, co ukryte jest między słowami. Między płciami. Między odwiecznym konfliktem rozsądku z marzeniami. „Szkoła żon” to opowieść o dość specyficznej terapii grupowej i przedstawiona w taki sposób, że zestawianie tej książki z erotyczno – pornograficznymi zapychaczami księgarnianych półek będzie co najmniej nadużyciem. To szkoła dla nas wszystkich – facetów, kobiet, dla poszukujących i bojących się wyjść własnym pragnieniom naprzeciw.

Wydawnictwo FILIA, 2013