"Statek śmierci" Yrsa Sigurðardóttir

Wydawca: MUZA

Data wydania: 12 czerwca 2013

Liczba stron: 334

Tłumacz: Małgorzata Bochwic-Ivanowska

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Cena det: 34,99 zł

Tytuł recenzji: Ostatni rejs

Wszyscy czytają Yrsę Sigurðardóttir, czytam więc i ja! Ponieważ Islandia jest małym krajem i bardzo prawdopodobne, że wielu Islandczyków dobrze się zna, z pewnością już pisarze znają się na wylot. A jeśli nie znają, to uważnie czytają. Tak się składa, że Sigurðardóttir podebrała chyba do swojej nowej książki motyw wykorzystany przez młodszego kolegę po piórze, Stefána Mániego. On wydał w 2006 roku swoją powieść „Skipið”, ona cztery lata po nim „Brakið”. I tyle zabawy islandzkim oraz teorii spiskowych, bo „Statek śmierci” wykorzystuje wędrówkę widmowego pojazdu wodnego zupełnie inaczej, dużo bardziej zwyczajnie i bez wielu symbolicznych nawiązań, które ukrył w fabule opowieści o frachtowcu „Per Se” Máni. Powyższe tytułem wstępu i na pohybel omówieniom, jakie zwracają uwagę na to, że tym razem Yrsa Sigurðardóttir wykorzystała naprawdę niezwykły motyw i zrobiła to oryginalnie. To, co zrobiła jednak warte jest podziwu, bo jej dryfująca po morzu Lady K, która bez żywej duszy na pokładzie z rozpędem wpływa do portu w Reykjaviku, kryje w sobie tajemnice, jakie naprawdę mrożą krew w żyłach i chłodzą mimo upału, jeżeli ktoś nabierze na tę książkę ochotę teraz, w środku lata.

Dość sceptycznie podchodzę do powieści cyklicznych, bo w większości generują one przewidywalną nudę i miałkość, jakich nie da się ukryć nawet za świetnie skrojoną fabułą i doskonale budowanym napięciem. Kolejna – nie liczę która, ale łatwo to sprawdzić – powieść, w której dzielna prawniczka Thora Gundmundsdottir rozwiązuje zagadki kryminalne, nie ma chyba na celu ciekawego rozwijania wątków, które dotyczą osobistego, zmieniającego się życia bohaterki. O ile zatem w "Trzecim znaku" sama biografia Thory wydawała się ważna na równi ze sprawą, jaką prowadziła, o tyle tutaj przywołanie postaci i zdarzeń z jej życia rodzinnego wyszło autorce kaleko i dodatkowo zabrakło jej konsekwencji w dopięciu każdego z wątków, co można było zauważyć w dotychczasowej twórczości. Bo jak rozwiązuje się problem jej dorastającego i już obarczonego dzieckiem syna Gylfiego, który postanawia podjąć się pracy na platformie wiertniczej w Norwegii, do czego zachęca go ojciec i były mąż Thory? Sigurðardóttir wsiąkła całkowicie w klimat płynącego po oceanie statku, na którym dzieją się niestworzone rzeczy, zaś rzeczywistość Reykjaviku ubarwiła jedynie znakomitą kreacją sekretarki Thory, Belli, która bywa złośliwa oraz niekompetentna i chociaż niewyparzoną gębę czasami kieruje w stronę drukarki celem pozbycia się treści żołądkowych, jest zaskakująca, uroczo świeża i w nieokrzesany sposób bystrzejsza chwilami niż jej chlebodawczyni.

Nieważne to wszystko, nieważne zupełnie, bo przecież mamy szeroko otworzyć oczy ze zdumienia i bać się historii, jaka rozegrała się na pokładzie białego i okazałego stevena, który przybija do portu bez załogi oraz bez pasażerów, a byli nimi członkowie rodziny pewnego bankowca, lądowo-biurowego szczura zmuszonego w dziwnych okolicznościach do tego, by z żoną i dwiema córkami wrócić z zimowego wyjazdu do Lizbony statkiem, a nie po prostu samolotem, co wcześniej było w planie. Zagadkowe jest nie tylko to, dlaczego Egir decyduje się na dość niebezpieczną w stosunku do przelotu wyprawę, ale również fakt, że firma likwidacyjna banku, do którego należy przejęta Lady K, zezwala na rejs swoim kosztem, generując dodatkowe przecież straty.

Thora wiąże się z mroczną historią jachtu po tym, jak przybywają do niej rodzice Egira, którzy w porcie doczekali się tylko przypłynięcia widmowego statku, a nie uściskali syna z rodziną. Starsi państwo, będąc w mocnym jeszcze szoku, nie przestają myśleć racjonalnie, prosząc Thorę o pomoc w uzyskaniu szybkiej wypłaty z firmy ubezpieczeniowej, która pomoże im zachować wnuczkę przy sobie, skoro nie ma już żadnej rodziny. Thora musi ponad wszelką wątpliwość wykazać, że Egir i Lára nie żyją, podczas gdy na podstawie wszelkich poszlak zostają uznani za zaginionych. Tyle tylko, że z czasem sam pusty jacht w porcie przyniesie dużo zaskakujących i spektakularnych rozwiązań, a w połączeniu ze śledztwem Thory, które wykracza poza zlecone jej przez staruszków obowiązki, sprawa tego, co naprawdę wydarzyło się na morzu, stanie się sprawą coraz bardziej dramatycznych pytań, a nie odpowiedzi…

O wiele bardziej spektakularna niż miotanie się bohaterki w Reykjaviku pośród pytań bez odpowiedzi, jest historia tych, którzy odpływają na pokładzie Lady K, by dotrzeć do wybrzeży Islandii. Podróż zapowiada się bardzo długa. Warunki nie są zbyt sprzyjające. Od pierwszych chwil negatywnie iskrzy między Egirem a kapitanem statku. Islandzka rodzina bankowca stara się być w dużym oddaleniu od zamkniętych w sobie członków załogi, ale dość szybko okazuje się, że muszą wspólnie stawić czoła Złu, jakie zaczyna panoszyć się na pokładzie. A jest groźnie, nieprzewidywalnie i naprawdę wyjątkowo strasznie. Jakaś zła kobieta straszy we śnie ośmioletnie bliźniaczki. Roznosi się duszący zapach perfum, który zwiastuje coś niedobrego. Ludzie zaczynają coraz mniej ufać sobie nawzajem. Mimo silnego wiatru i wolnej przestrzeni wodnej wokół, czujemy wszechogarniającą atmosferę klaustrofobicznego obłędu. Poznajemy jednocześnie, godzina po godzinie, wszystko to, co wydarzyło się na pokładzie jachtu, który dopłynął do celu bez żywej duszy na swym pokładzie…

„Statek śmierci” nie jest chyba najmocniejszą pozycją islandzkiej pisarki, ale myślę, że to nie wypadek przy pracy, lecz kwestia motywu, w obrębie którego nie można nazbyt szarżować fabularnie, by nie zamienić książki w narrację fantastyczną, czego Sigurðardóttir unika mimo faktu, iż pojawiają się duchy lub złudzenia optyczne zbliżające ku innemu, nierealnemu wymiarowi tej książki. Autorka na pewno potrafi straszyć doskonale i nawet jeżeli czytelnik nie sprawdził tego w umiejscowionym na północnym zachodzie Islandii horrorze "Pamiętam cię", przekona się o tym niezwykłym pisarskim darze tutaj. Zaskakująca i dość sentymentalna końcówka książki każe wierzyć, że Sigurðardóttir wciąż będzie nieodgadniona w tym, jak pisze, dla kogo pisze i przede wszystkim, w jaki sposób kończy swe narracje. Wielbiciele cyklu o Thorze Gundmundsdottir przyjmą tę w gruncie rzeczy nieco nierówną książkę z zachwytem, jak zawsze. Ci, dla których „Statek śmierci” będzie pierwszym spotkaniem z autorką, mogą być pewni, że jeżeli się nie do końca spodobało, warto sięgać po wcześniejsze książki. Tam udało się chyba wszystko. Tutaj może niekoniecznie.