"Niewidzialny strażnik" Dolores Redondo

Wydawca: Czarna Owca

Data wydania: 7 listopada 2013

Liczba stron: 408

Tłumacz: Karolina Krzysztofik

Oprawa: miękka lakierowana

Cena det: 36,90 zł

Tytuł recenzji: Tropiąc basajauna...

Zły jestem na tę książkę, bo mną manipulowała. Trudno mi jednoznacznie orzec, czy bardziej irytowała wieloma pretensjonalnymi rozwiązaniami ocierającymi się o rzekomy mistycyzm, czy naprawdę przestraszyła, bo z motywu zasnutego mgłą gęstego lasu, zabitych nagich nastolatek i tajemnic prowincjonalnego miasteczka można dziś jedynie zrobić szmirę imitującą Twin Peaks, a Dolores Redondo naprawdę wykorzystała powyższe z głową i zręcznie. "Niewidzialny strażnik" to kawał dobrej prozy obyczajowej o traumie dzieciństwa i toksycznych relacji w rodzinie - hiszpańska pisarka udowadnia, że wciąż można z tego zrobić soczystą opowieść, która potrafi porwać. Dość zręcznie skonstruowany kryminał, chociaż intryga przygasa, blaknie, po chwili znowu napięcie doskonale wzrasta, by chyba mimo wszystko rozczarować w zakończeniu. Fatalna opowieść o baskijskich duchach, zjawach, strażnikach lasu, czarownicach, wiedźmach i innych efemerycznych lafiryndach. Bo mając wzbogacać historię z dreszczykiem, odniesienia do rodzimej sfery wierzeń nie tyle całą opowieść Redondo trywializują, co - paradoksalnie - każą zastanawiać się nad sensem mieszania realizmu i fantastyki, zamiast skłonić do docenienia zręczności w ich połączeniu.

Amaia Salazar swoje rodzinne Elizondo opuściła przed laty i bez żalu. Pożegnała się z miejscem, w którym jako dziewczynka doznała bólu, upokorzeń i gdzie wydarzyło się coś tak strasznego, że wciąż - mimo upływu czasu - Amaia nie jest w stanie spokojnie spać w nocy. Powrót do Elizondo wiąże się z podjęciem tropu psychopatycznego mordercy. W okolicznych lasach giną nastolatki. Zwłoki są roznegliżowane, upozowane, ktoś jakby podkreślał wstyd rodzącej się nazbyt wcześnie kobiecości młodych ofiar. Nieopodal zwłok zwykle znajdują się buty - ustawione porządnie, zapraszające do danse macabre ze śladami po kimś, kto łatwo nie da się złapać. Kim jest zabójca? Wyjątkowo zaburzonym emocjonalnie człowiekiem czy basajaunem, strażnikiem lasu? Kiedy łono jednej z zabitych szarpane było przez zwierzęta, a wokół innych zwłok znajduje się zwierzęca sierść, łatwiej wierzyć w to, iż za aktami przemocy stoi włochaty stwór, a nie człowiek z krwi i kości zdolny do niezwykłych poświęceń, by w specyficzny sposób eksponować swoje ofiary.

Amaia Salazar ponoć nieprzypadkowo zostaje przydzielona do tego śledztwa. Słynie z bystrości, lotnego umysłu, z niezwykłego instynktu tropiciela, jaki szybko wpada na to, kim jest przestępca. Tymczasem od momentu przejęcia dochodzenia  w Elizondo coś bohaterkę mocno blokuje w działaniach. Śledztwo prawie że zamiera, a Salazar pogrąża się w mrocznych wspomnieniach, obcując z miejscami i ludźmi, jakie przed laty już wyparła z pamięci. Amaia ma dwie siostry. Stanowczą, zdecydowaną, przedsiębiorczą i cyniczną Florę oraz wycofaną, życiowo zagubioną Ros. Obie pozostały w Elizondo, podczas gdy Amaia uciekła. Tak, ucieczka to chyba właściwe słowo. Dolores Redondo udowodni, iż powodów tego kroku było niemało. Każe swojej dzielnej policjantce zmierzyć się z demonami, z jakimi nie potrafi ona walczyć. Z duchami przeszłości, jakie tkwią w niej samej i wydają się dużo bardziej groźne niż zło czające się w lesie, gdzie znaleziono zabite dziewczyny...

Tu już wdziera się mistycyzm, fantazjowanie, mitotwórcza rola baskijskich wierzeń i szafowanie symboliką kart tarota. Kiedy Redondo próbuje uwiarygodnić dramat Amai za pomocą mało związanych ze zdrowym rozsądkiem środków, rujnuje napięcie i wiarygodność całej obyczajowej historii, jaka przejmuje do szpiku kości tylko wówczas, kiedy zwraca się uwagę na realizm i grozę - tego, co było i konsekwencji tragicznych przeżyć z dzieciństwa. Hiszpańska pisarka usiłuje powiązać przeszłość Amai z tokiem prowadzonego przez nią śledztwa. Kilka zlepów jest nad wyraz czytelnych i zręcznie zmontowanych. Całościowo jednak rozjeżdża się to wszystko i każe na "Niewidzialnego strażnika" patrzeć jak na powieść kilku gatunków i kilku konwencji, którym nie jest po drodze, choć Redondo stara się udowodnić coś wręcz przeciwnego.

Racjonalizm w tej książce wygrywa i tylko dzięki zdrowemu rozsądkowi oraz logicznemu myśleniu fabuła zamyka się zmyślnie i sprytnie, ale Dolores Redondo stara się nam nazbyt natrętnie przemycić przekonanie o tym, że odejście od wiary to słabość, a nie siła i że w dzisiejszym świecie, w dobie technologii właśnie wiary brakuje najbardziej. Takie przekonanie wyraża wiekowa ciotka Amai, która opiekowała się nią, a teraz jest najbardziej chyba bliską jej osobą, bo nie można tego powiedzieć ani o papierowej postaci męża bohaterki, ani o jej siostrze Ros rozpływającej się na kartach powieści tak, jak topi się we własnych łzach. Wiara ma stanowić siłę i paradoksalnie dawać pewność. Uwierzyć znaczy u Redondo zyskać coś, czego nie zaoferuje współczesny świat pod żadną możliwą postacią. Nieprzypadkowo zatem wciąż rozważany jest dylemat tego, czy basajaun istnieje czy jest wymysłem; licytują się ci, co go rzekomo widzieli i ci, dla których jest jedynie folklorystyczną ciekawostką.

Myślę, że to zanurzona w lokalnym kolorycie historia, którą być może rodacy Dolores Redondo docenią bardziej i bardziej się w niej odnajdą niż ktoś, kto przez dłuższy czas zastanawia się nie nad tym, czy basajaun istnieje, ale nad tym, gdzie autorka umieściła środek ciężkości, co ma naszą uwagę przykuć najbardziej i jakimi środkami ma to być osiągnięte. Po przeczytaniu "Niewidzialnego strażnika" z wieloma formalnymi pytaniami o to, czym jest ta powieść, błąkam się niczym wielka włochata zjawa w lesie otulonym mgłą... Książka jest zapowiedzią cyklu powieści. Oby w kolejnych autorka zdecydowała - realizm czy mityczne bajki...