„I cóż, że o Szwecji” Natalia Kołaczek

Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Data wydania: 15 marca 2017

Liczba stron: 244

Oprawa: twarda

Cena det.: 36,90 zł

Tytuł recenzji: Szwedzkie blaski... i absurdy

Książka Natalii Kołaczek to jedna z tych przyjemnych i pożytecznych lektur na jeden wieczór, które nie są literaturą piękną, ale dają niesamowitą przyjemność obcowania ze słowem kogoś bardzo zaangażowanego w opisywany temat. Autorka żyje Szwecją, jest nią i jest w niej. Skonstruowała specyficzny poradnik dotyczący tego, jak podejść do Szweda, i opowieść o tym, w jaki sposób zrozumieć szwedzką mentalność – także w szerszym, skandynawskim kontekście. I chociaż okazuje się, że świat opisywany przez autorkę niewiele różni się od codzienności Finów czy Islandczyków, którzy wycofują się rakiem, gdy Kołaczek umiejscawia kwestie tożsamości szwedzkiej we wspólnocie skandynawskiej, „I cóż, że o Szwecji” doskonale obrazuje lokalny koloryt, łącząc ciekawostki z przemyśleniami natury socjologicznej czy psychologicznej. Autorka udowadnia także w obszernym spisie bibliograficznym, że internetowe źródła wiedzy są zarówno liczne, jak i wyczerpujące. Ta opowieść powstała z doniesień w sieci, ale także z obserwacji własnych oraz zdolności do dedukcji. Wszystko okraszone jest właściwą dawką poczucia humoru i pewnym rodzajem dystansu, czyli cechami, których zrozumienie u Szwedów chwilę zajmuje. W jeden wieczór lektury zrozumiemy jednak więcej, niż moglibyśmy się spodziewać.

Kim są współcześni Szwedzi? Kołaczek wielokrotnie odwołuje się do historii, by uświadomić przede wszystkim, dlaczego stali się tacy, a nie inni. A są naprawdę wyjątkowi. Bardzo kreatywni i innowacyjni. Pozbyli się form grzecznościowych w codziennej komunikacji i usiłują usunąć z niej zaimki polaryzujące widzenie świata w kontekście płci. Unikają konfliktów, choć kłócą się w pralniach. Wolą napisać o swoich emocjach, niż je wyrazić. Dużo śpiewają, choć mało przy tym piją, gdyż na własne życzenie zablokowali sobie szerszy dostęp do alkoholu, więc pijane bywają u nich przede wszystkim łosie. Unikają wywyższania się, choć hodują w sobie pewne skryte kompleksy w konfrontacjach z innymi. Wychowują dzieci bezstresowo i bardzo dbają o domową przestrzeń, swoją osobistą twierdzę. Cieszą się swoimi miejscami w różnych rankingach i nieco egocentrycznie uznają to, co stworzyli, za idealny wzór dla cywilizowanego świata. Malują domy na czerwono, ale wielbią swoje narodowe barwy, choć eksponują je czasami bardzo ekscentrycznie. Wiedzą, że serdeczność i uprzejmość są ważne, ale umieją także zachować zdrowy dystans. Obżerają się ziemniakami i śmierdzącymi śledziami, a wolne chwile spędzają w domkach letniskowych, mimo że samo lato przychodzi do nich na krótko. Szwedzi mają własny charakter. To niewątpliwie wydobywa i pokazuje książka Natalii Kołaczek. Mówi jednak też sporo na temat samej autorki. Przecież już wstęp rubasznie sugeruje, że gdyby znudziły nas rozważania o szwedzkości, zawsze możemy podziwiać tę, która o niej pisze.

Myślę, że ta książka powstała nie tylko z miłości do Szwecji, ale przede wszystkim jest próbą uporządkowania myśli i wątków rozwijanych na blogu Kołaczek. Tematycznie wszystko zostało bardzo solidnie skategoryzowane. Są rozdziały o szwedzkiej mentalności, komunikacji, o zasadach dobrego zachowania, importowanych wzorcach i o dumie ze swej wyjątkowości. Są bardzo atrakcyjne dla filologów rozważania o tym, jak język kształtuje postrzeganie świata i jak wiele neologizmów sankcjonuje się na co dzień, dzięki czemu współczesny język szwedzki jest naprawdę żywy. Nie tylko tytuł jest dowodem na to, że autorka wybiera konkretne narzędzie, dzięki któremu wypowie siebie oraz kraj portretowany w podręcznikowy sposób dla tych, którzy go nie znają. Zatem język przede wszystkim. Osobiście czułem się ubawiony opisami onomatopei w funkcjach fatycznych i rozważania o różnicach dialektalnych języka. Bo Szwecja jest bardzo różnorodna w każdym możliwym wymiarze, także tym lingwistycznym. Czasem jest blokowana przez poprawność polityczną, niekiedy zaś zaskakuje świat unikatowym podejściem na przykład do wyrażania się o oddawaniu kału czy moczu. Natalia Kołaczek widzi opisywany kraj przez język, ale dostrzega również jego inne aspekty. Przede wszystkim przygląda się wszystkiemu, co może uchodzić za zaskakujące, unikatowe, ekscentryczne. Wydobywa z codziennego życia Szwedów ich absurdy… pokazując jednocześnie absurdalność stereotypowego postrzegania pewnych spraw. Tu znowu wchodzi w sprawy językowe, ale wydobyć się z nich jest trudno. Dlatego taką frajdą jest czytanie tej książki. Bo jest wyjątkowa w tym, co usiłuje opisać.

Kołaczek doskonale wie, co w szwedzkim trybie życia może się nie spodobać Polakom, co może ich zadziwić, a co zdecydowanie zniechęcić do Szwecji. W newralgicznych punktach swoich rozważań stara się zachować iście szwedzką poprawność – nie sugeruje, choć niekiedy karykaturalnie pewne kwestie przejaskrawia. Na pewno zmusza do dyskusji nad tym, czy jeden z najszczęśliwszych narodów na świecie rzeczywiście funkcjonuje szczęśliwie w każdym możliwym aspekcie życia. Ciekawe komentarze do tekstu stanowią zdjęcia. Wydobyte z podróży kadry, które mogłyby mówić dużo więcej, gdyby nie były podpisane. Tak, słowne definicje zdjęć to pewien mankament tej publikacji. Poza tym – rzecz napisana z dużą żywiołowością i oddaniem, lekkim i przystępnym stylem, bez sugerowania jakichś wyraźnych tez i bez dydaktycznego tonu. To dobra książka dla każdego, komu wydaje się, że o Szwecji wie całkiem sporo. Sama autorka udowadnia swą bezradność, gdy zestawia własne oczekiwania albo własny system wartości i przekonań z tym, co niekoniecznie jest kompatybilne, gdy przebywa się po drugiej stronie Bałtyku. Niejednokrotnie można wpaść w proste, acz głębokie zdziwienie.

Podoba mi się u Kołaczek to, że w swoich opowieściach usiłuje rozsadzić wewnętrznie stereotypy, ukazując ich pustkę i udowadniając, jak bardzo ograniczają ludzki punkt widzenia na coś, co inne. Autorka pokazuje też, co może być umowne w dwóch różnych kulturach i w jaki sposób – najczęściej zabawnie – prezentują się te zaskakujące spotkania, w których człowiek widzi, że inne nie jest gorsze, lecz fascynujące. Dowcip i bezpretensjonalna szczerość są zaletami „I cóż, że o Szwecji”. Małej książki o tym, jak wielki świat różnorodności może nam się ujawnić, gdy zechcemy przyjrzeć się innemu krajowi uważnie i naprawdę.