"Do utraty tchu" Anne Swärd

Długo trzeba było czekać na nową powieść autorki „Lata polarnego”. „Do utraty tchu” jest swoistym rozwinięciem tego, co na temat skomplikowanych relacji damsko-męskich pisarka miała do powiedzenia w poprzedniej książce. Tutaj także mamy do czynienia z surową, północną Szwecją i dwójką ludzi uwikłanych w miłość. Tak, to książka o miłości i wszelkich jej konsekwencjach, ale truizmem byłoby uznanie „Do utraty tchu” za powieść miłosną. Anne Swärd w mistrzowski bowiem sposób oddaje skomplikowane relacje rodzinne bohaterów książki oraz pokazuje, jak silnie oddziałują one na Lo i Lukasa, którzy zwiążą się ze sobą na zawsze nierozerwalną nicią wielkiego uczucia.

To błyskotliwa książka. Tytuł nasuwa skojarzenia z filmem z 1960 roku, w którym wyraziste kreacje stworzyli Jean-Paul Belmondo i Jean Seberg. Inspiracja obrazem filmowym jest dość czytelna, ale książka Swärd stanowi jakość sama w sobie. Autorka bowiem rozpatruje w niej problem przynależności do kogoś, emocjonalnej niestabilności, opowiada o pragnieniu bycia najważniejszym i docenieniu tego, iż po prostu się jest. Problemy, które w książce wydają się być nierozwiązane oraz specyficzny skandynawski klimat jako tło ich pokazania to najważniejsze atuty „Do utraty tchu”. Oczywiście jest ich dużo więcej. Skupię się przede wszystkim na głównych bohaterach, by pokazać złożoność problematyki tej powieści.

Lo Mård jest odważna i od momentu swoich narodzin czerpie z życia ile się da. Siedmioletnia Lo spotyka na swej drodze trzynastoletniego Lukasa. Początek ich znajomości związany jest z pożarem. Od tej pory ogień będzie płonął między nimi nieustannie i nikt nie będzie w stanie go ugasić… Lo żyje w licznej rodzinie, ale najciekawsze wydają się jej relacje z matką. „Nie odpychała mnie od siebie, ale wciąż była poza moim zasięgiem – nawet wtedy, gdy przebywałyśmy razem”. Lo bliższa jest swojej rodzicielce z oddalenia. Matka i córka tworzą od początku kalekie relacje, chociaż miłość jest w nich widoczna i to miłość każe matce… ostrzegać córkę właśnie przed zakochaniem się. „Podczas gdy inne matki ostrzegały swe córki przed gwałcicielami, niechcianymi ciążami i chorobami wenerycznymi, matka ostrzegała mnie przed zatraceniem się w kimś”. Przestrogi nie pomogą, bo Lo zatraci się w Lukasie i w relacjach z nim zmieni diametralnie.

Lukas usiłuje poradzić sobie z traumą sprzed lat. Płomienie ognia nie kojarzą mu się tylko z Lo, ale przede wszystkim przypominają o śmierci matki i brata, którego nie pamiętał. Razem z Lo stają także wobec śmierci ojca Lukasa, który umiera na raka. Lukas bardzo pragnie zdobyć coś od Lo, ale mu się to nie udaje. Narastające uczucie, które obezwładnia dziewczynę, każe jej uciekać od niego i wędrować po świecie, próbując zapomnieć o czymś, co wydaje się nierealne.

Wszystko jednak w książce Anne Swärd jest bardzo realne. Opowieść zmierza ku jakiejś uczuciowej katastrofie, pełna jest fatalizmu i można mieć wiele złych przeczuć, kiedy zmierza się ku ostatniej stronie. W gruncie rzeczy jednak jest to książka, będąca peanem na cześć miłości obezwładniającej; miłości zmuszającej do tego, by zmieniać siebie i by uczyć się siebie na nowo. Autorka operuje zdaniami, jakie niosą w sobie tajemnicę i niedopowiedzenie. Chwilami nic nie jest tym, czym się wydaje. To niezwykła historia o bliskości ognia i palącego uczucia. O troskach i tragediach życiowych w cieniu wielkiej miłości. O odnajdywaniu siebie i bezskutecznych próbach ucieczki od tego, kim się jest. Książka o wielu emocjach, a pozornie chłodna i dostojna. Ci, którzy czytali „Lato polarne”, z pewnością zauważą ewolucję stylu autorki i to, że pisząc po raz kolejny o podobnych problemach, ukazuje je wieloaspektowo i z finezją.

„Do utraty tchu” oddziałuje na wszystkie zmysły. Misterna, subtelna i mądra opowieść o rodzącym się uczuciu i o tym, iż nie można się od niego uwolnić.

Wydawnictwo Świat Książki, 2011