"Miłość we Wrocławiu"

Rzadko podejmuję się recenzowania antologii opowiadań, albowiem miewam wówczas bardzo ambiwalentne uczucia. Zastanawiam się, czy oto mam przed sobą prozatorskie próby najwyższych lotów; taką literacką śmietankę twórczości autorów zazwyczaj utalentowanych, a zawsze znanych, czy też może mam omówić takie pisanie na zawołanie (przepraszam, na zaproszenie), które w normalnych warunkach raczej nie wyszłoby spod żadnego pióra. Są antologie z pazurem, antologie intrygujące. Taki chociażby „Piątek, 2:45” – to było naprawdę oryginalne wyzwanie intelektualne. Tymczasem zbiorek zatytułowany „Miłość we Wrocławiu” znacząco ogranicza wszystkich zaproszonych do udziału w tym projekcie. Bo o czym tu pisać? Trzeba krążyć wokół tej nieszczęsnej miłości i wbijać ją w realia Wrocławia. Trzeba snuć opowieści o polskiej Wenecji nad Odrą, ubarwiając ją mniej lub bardziej udanymi wątkami miłosnymi. Nic, co znacząco mogłoby zwrócić moją uwagę.

I stało się tak, że przeczytałem „Miłość we Wrocławiu” z przekory. Po pierwsze dlatego, iż miasto znam ledwie z kilku wizyt i chciałem poczuć jego klimat. Niestety, nie udało się oddanie go nikomu poza Łukaszem Orbitowskim, ale to także jego „Święty Wrocław” spowodował kiedyś moje zainteresowanie tym miastem. Autorzy naginali swe fabuły jak tylko mogli. Wymieniali nazwy znanych miejsc, ulic, pubów. Dwoili się i troili (Iren Grin, Gaja Grzegorzewska i Marcin Świetlicki uczynili to nawet dosłownie, popełniając najsłabsze opowiadanie ze zbioru). I co? Nic! Wrocławia nie poznałem, miłości nie poczułem, a przyjemność sprawili mi ci, którzy zawsze to robią, czyli Inga Iwasiów ze swą zanurzoną w przeszłości, wyrazistą i wiarygodną psychologicznie opowieścią pt. „Boczny wątek” oraz Maciej Malicki, tropiący słowa o tym, iż miasta są jak kobiety; autoironicznie i intrygująco opowiadający o smakach i zapachach w najlepszym chyba – obok tekstu Orbitowskiego – opowiadaniu „Zapach”. Co poza tym? Ubawił mnie Karpowicz, zaintrygował Ziemiański, wiarygodnie przekonał do swego pisania po raz kolejny Varga. Poza estetyczną przyjemnością obcowania z wielowarstwowym, symbolicznym, mrocznym i wyśmienitym tekstem „Oddana” Łukasza Orbitowskiego oraz wspomnianymi przyjemnościami czytelniczymi, lektura „Miłości we Wrocławiu” była raczej rozczarowująca.

Marta Syrwid tym razem buduję prozę „ornamentalną” – za dużo w niej ozdobników, zbyt wiele nadmiernej egzaltacji, za wiele pustki kryjącej się w słowach. Wspomniane trio wraca do przedstawianych już w swej prozie detektywów Dyducha i Dobrowolskiej, tworząc tekst jakby na siłę, bez polotu i przeznaczony dla odbiorców o wątpliwym poczuciu humoru. Stefan Chwin bawi, ale i nudzi otwierającym zbiór tekstem „Poczta listów miłosnych”. Wojciech Kuczok prezentuje pisarstwo średnie, a szkoda. Edward Pasewicz znowu marudzi, jak to polskie – precyzyjnie wrocławskie – społeczeństwo piętnuje osoby homoseksualne. Jest jeszcze debiutantka, Joanna Pachla, której tekścik, będący makabryczną miniaturą literacką o miłości, przepada w tym zbiorze całkowicie. I to taki ogląd powierzchowny, bo przecież co ja właściwie o tej antologii w tym momencie piszę? Nic! A przecież jest w niej jednak coś, co powinno zauroczyć czytelników. Tym czymś jest dbałość o to, by odcienie miłości były różnorodne tak samo jak różnobarwnie – z założenia – ma być portretowany Wrocław.

Bohaterowie tych opowiadań traktują miłość w większości jako uczucie dość opresyjne. Wpędza w kompleksy, zniewala, niszczy wewnętrznie i nawet doprowadza do samobójstwa. Poczytamy ewentualnie jeszcze o zwierzęcych chuciach odzywających się w murach katedralnych albo o cybermiłości, która w zaskakujący sposób pojawia się w życiu realnym i ratuje niepełnosprawnego hakera z opresji. Właściwie tylko Stefan Chwin pokazuje miłość w ciepłych, pastelowych barwach, ale to z drugiej strony powoduje, że ociera się o banał. Myślę, że o miłości trudno jest pisać bez względu na to, gdzie się ją umieszcza, a nieszczęśni autorzy musieli ją wlepiać we Wrocław. A może o miłości napisano już za dużo i nawet najlepsze literackie nazwiska nie zmienią tego, iż w materii tej niewiele można powiedzieć nowego.

„Miłość we Wrocławiu” odkładam na półkę bez żalu. Czekam na kolejne książki tych, których pisarstwo cenię i nie będę czytał tych, do których się zraziłem lub jestem uprzedzony. Ta antologia niewiele wniosła do mojej recepcji twórczości pisarzy, którzy – mam takie wrażenie – zebrali się dość przypadkowo i w większości wycisnęli z siebie nieco prozy, bo ich o to poproszono.

Wydawnictwo EMG, 2011