"Danke" Dominika Dymińska

Wydawca: Wydawnictwo "Krytyki Politycznej"

Data wydania: 5 lutego 2016

Liczba stron: 184

Oprawa: miękka

Cena det.: 29 zł

Tytuł recenzji: Rozczarowania

Ci, którzy czytają mnie w miarę regularnie, dobrze wiedzą, że zawsze z dużą ciekawością otwieram drugą książkę autora słabego debiutu. Nic to bowiem, gdy świetny debiutant popełnia następną książkę i odsłania swoje braki. Zupełnie inaczej jest wtedy, gdy można stwierdzić, iż pierwsza proza nie wyszła, ale talent i determinacja pokazały, że druga to już coś. A Dominika Dymińska kilka lat po fatalnym "Mięsie" stworzyła poemat. Z nieprawdopodobnie męczącą manierą, która dowodzi, że czas między "Mięsem" a "Danke" był okresem zasklepienia się wokół tych samych motywów.

Truizmem byłoby określenie nowej rzeczy autorki książką męczącą. Z niewiarygodną wręcz konsekwencją znowu dolepiane są do jej frazy porównania z Hertą Müller czy Agłaią Veteranyi. Dymińska nie chce pisać prozą, a jednocześnie nie tworzy poezji. Traktat o umartwianiu się we wszystkich możliwych wymiarach i o rozpaczliwym poszukiwaniu punktów życiowego oparcia wybrzmiewa nie tyle niewiarygodnie, ile bez jakiejkolwiek mocy. Dowiemy się między innymi, jaką trudną rzeczą jest mieć chłopaka i go obok siebie zaakceptować. Jak trudno pozbyć się bulimii i narkotyków. Przeczytamy wykłady na temat seksu, książek czy wymiotowania. Dostaniemy do przeanalizowania opowieść, w której nowatorsko przeszłość wyrażana ma być czasem teraźniejszym. Dymińska nie tworzy jednak własnego praesens historicum. Ona wciąż na nowo opowiada historię z "Mięsa". Ma się za to ochotę naprawdę serdecznie podziękować. Niekoniecznie po niemiecku.

Konstrukcja "Danke" opiera się przede wszystkim na poszukiwaniu celowości. Jest obecne wewnętrzne rozdarcie między tym, co ma się ze sobą w życiu robić, a tym, co się robić powinno. Wokół tej wielce oryginalnej sprzeczności koncentrują się myśli wrzucane kompulsywnie i w taki sposób, by rozsadzać frazę. Poetyka okrucieństwa w przypadku Dymińskiej to zaznaczanie śladów po sobie i swym przepełnionym lękami "niechciejstwie" egzystencji. "Danke" to dość klasyczny zapis tego życiowego czasu, w którym trzeba pożegnać się z marzeniami. Właściwie tylko po to, by wejść w świat nowych iluzji przy całkowitej niezgodzie na to, jak skonstruowana jest rzeczywistość. W niej zaś dużo chłopców i mężczyzn - wykoślawionych, wykolejonych, w dużym stopniu niepełnych, zazwyczaj dość opresyjnych. Bohaterka książki z mężczyzną mogłaby mieć co najwyżej aborcję. A jednak krąży niczym ćma w orbicie ich wpływów. Podatna na sugestie i odpychająca je - w sposób wulgarny, mało wyrafinowany, chłopcom nie należy poświęcać aż takiej uwagi. Czemu zatem poświęcona jest narracja "Danke"? Rozczarowaniom i dziewczęcej nienawiści, która wynikła z wyobcowania.

Może gdyby bohaterka odpuściła sobie nieco użytkowanie Facebooka i gdyby przestała wrót świadomości upatrywać w internecie, byłoby jej ze sobą choć odrobinę lepiej. Kompatybilność z wirtualnym światem to pewna cecha dystynktywna pomagająca uwierzyć w siły witalne. Dlaczego? "Starość zaczyna się wtedy, kiedy internet zaczyna się nudzić". Narratorka niewiele wie o starości. Zdaje się, że tak naprawdę niewiele wie również o swoim świecie wewnętrznym, choć usiłuje nas przekonać swymi karkołomnymi metaforami o tym, jak bardzo jest on rozbuchany i głęboki. Najbardziej deprymującym doświadczeniem okazało się uświadomienie, że życia nie można sobie wymienić. Że jest się w nim zakleszczonym i miarą nieszczęścia jest stopień doświadczania kolejnych rozczarowań. Te z "Danke" niosą w sobie coś romantycznego, ale to taki przybrudzony trochę romantyzm, albowiem bohaterka nie złoży samej siebie na ołtarzu niespełnienia i buntu. Odrobinę pełza w tym życiu, trochę się buntuje. Jej rozwój jest adekwatny do rozwoju frazy, która go opisuje. To wszystko zmierza donikąd. Chyba że niemiecka forma pożegnania może nas prowadzić ku tej dramatycznej decyzji, wobec której każdy z nas potem pozostanie niemy i zdziwiony...

Bohaterka Dymińskiej usłyszała kiedyś, że wszystko wydarzy się w swoim czasie. Trudno jej dokonać selekcji zdarzeń adekwatnych do czasu i trudno przede wszystkim odnaleźć się w jego upływie. Bo to przecież aż dwadzieścia lat. Gdzie osiągnięcia? Gdzie sukcesy? Gdzie jakiekolwiek czytelne satysfakcje? Świat jest do zjedzenia, zwymiotowania, do przeżucia, pobawienia się i wyplucia. Wszyscy chłopcy także. I wszyscy ludzie w zasadzie, bo przecież w tej skoncentrowanej na zaimku osobowym odmienianym we wszystkich możliwych przypadkach narracji nie ma ani odrobiny miejsca na to, co inne, ludzkie z zewnątrz, odmienne i być może wartościowe. Dochodzi do tego jeszcze problem określenia i uznania, co jest w życiu rzeczą ważną, a co niewartą uwagi. Takie nasilenie wątpliwości i dylematów egzystencjalnych sytuuje bohaterkę na progu izby przyjęć szpitala poprawiającego perspektywę i optyka dobierającego różowe okulary. Kwestia zasadnicza - co my, czytelnicy, mamy mieć z obcowania z tą prozą? Bo przecież opisywana tragedia życia to zwyczajna jego niemoc. W tym pozbawionym głębszego przekazu monologu nie kryje się nic poza rozpaczliwą próbą wyduszenia z siebie wszystkich tych emocji, których nie można skanalizować i trzeba je wepchnąć do prozy.

"Danke" jest książką nieco drapieżną, ale w dużej mierze irytującą. To kolejny przykład tego, że można latami pisać o czymś, co dotyka samego autora oraz jego krewnych i znajomych. W pewnym momencie wyłącza się czytelnicza czujność, bo pochłania nas klimat utyskiwania i melancholijnego żalu. Jest też sporo pozerstwa. Duża doza ironii, sporo złośliwości. To naprawdę do niczego nie prowadzi. Sporo jest książek stanowiących dowód na to, że sam autor i tylko on ze swą narracją czuje się do końca zrozumiany. "Danke" każe nam rozumieć, ale i zadawać pytania. Jednym z podstawowych jest pytanie o to, co autorka miała na myśli i czy rzeczywiście poradziła sobie z wyrażeniem tego w należnym porządku oraz we właściwym sensie.