Nic nowego - chciałoby się powiedzieć, znając tematykę poprzednich książek i sposób konstruowania świata przedstawionego przez Andrzeja Stasiuka. Mamy silnych, dzielnych, bezkompromisowych i wulgarnych mężczyzn; mamy całą Europę Środkowo-Wschodnią w tle; mamy ukryte pod pozorną hardością i szorstkością męską wrażliwość i proste, ludzkie pragnienia o lepszym życiu. Mamy w końcu opowieści o zwykłym, szarym życiu tych, dla których liczy się spełnienie najprostszych pragnień i zarobienie kasy w niekoniecznie legalny sposób. Jest w „Taksimie” bohater, którego już poznaliśmy („Dziewięć”), jest problematyka egzystencjalna wpleciona w opowieść o niedostosowaniu do życia i o zagubieniu w nim. Jest zatem „Taksim” bardzo Stasiukowski i jest to książka, która na pewno nie rozczaruje zwolenników Stasiukowego pisania. Autor oddał głos tym, których nie zawsze się słucha i zrobił to po swojemu, czyli bezpośrednio i dosadnie.
Taksim to miejsce-symbol, którego znaczenie poznamy dopiero w finale opowieści. Opowieści drogi i opowieści o drodze, bo akcja toczy się w kilku krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w środowisku przemytników podrabianej odzieży. „Taksim” to powieść, w której dużo się opowiada. Opowieści są bardzo dynamiczne i słodko-gorzkie, bo raz dowcipne i ironiczne, raz przygnębiające i przepełnione życiową frustracją. Ważne znaczenie ma ustawiczna podróż, dosłownie tocząca się gdzieś między granicami państw a stoiskami, na których kupuje się tanią odzież z importu, symbolicznie zaś mająca miejsce w świadomości bohaterów, którzy dokonują rozrachunków z własnym dotychczasowym życiem i próbują odpowiedzieć na pytanie o to, kim byli i kim stali się obecnie.
„Taksim to opowieść o specyficznych wygnańcach. O tych, którzy – jak stwierdza jeden z bohaterów - „Próbują uciec od swojego losu do miasta, do Reichu, na Jackowo, na Księżyc albo w pizdu”. To wielowątkowa historia, która tak naprawdę jest bardzo spójna i jednolita, albowiem opowiada o przemianach dotykających wszystkich tych, którzy nie są w stanie się do nich dostosować. Kierowcy, handlarze, przemytnicy, pracujący na czarno… Ci, którym los nigdy nie układał się w taki sposób, by znaleźli w życiu harmonię, stałe zatrudnienie i stabilizację. Ich życie toczy się gdzieś między Polską, Słowacją, Węgrami a Rumunią, albo w każdym z tych krajów po trochu. Wciąż w ruchu, chcą oddalić od siebie strach. Ten strach, który przypomina im o tym, że młodość już za nimi, a zgorzknienie i frustracje dają o sobie znać coraz silniej. Nie jest to bynajmniej opowieść tylko o życiowych rozczarowaniach, chociaż to one są podstawowym doświadczeniem bohaterów „Taksimu”. To książka, która próbuje pokazać, że można nosić podrabiane ciuchy i robić na nich niezły biznes, ale nie można podrobić własnego życia, dopiąć mu metki szczęścia, sprzedać czy wymienić na inne.
Stasiuk napisał kolejną książkę o twardych facetach, którzy mierzą się z życiem na swój sposób. Napisał książkę o przemianach, jakie mają miejsce w rzekomo zjednoczonej Europie i o tym, w jaki sposób wygląda nieeuropejska codzienność narodów wtłoczonych do unii państw, które nie znają mentalności swych sąsiadów ze środka i wschodu Starego Kontynentu. Jest to opowieść o tej części Europy, którą Stasiuk dobrze zna i którą rozumie. I co by nie napisać o „Taksimie”, pewne jest to, iż czytelnicy Stasiuka na pewno po tę powieść sięgną.
Wydawnictwo Czarne, 2009
"Olsztyńskie wydawnictwo „Portret” jakiś czas temu wydało kolejny po „Rdzy” Ewy Berent prozatorski debiut bardzo młodego autora. Dziewiętnastoletni Kamil Gołaszewski zaskakuje zarówno formą, jak i treścią swojej książki. „Rozpad” to opowieść o młodym człowieku, który próbuje nazwać swe uczucia po tym, gdy dowiaduje się, iż jego ojciec ma homoseksualny romans, ale czytanie książki Gołaszewskiego tylko pod tym kątem byłoby dużym uproszczeniem.
Autor „Rozpadu” ukazuje bowiem portret psychologiczny człowieka, który na skutek rodzinnych relacji przeżywa ból, smutek, alienację, ale przede wszystkim egzystencjalne zagubienie wynikające z braku poczucia, że dom rodzinny, który powinien być ostoją ładu i bezpieczeństwa, jest w rzeczywistości siedliskiem patologii."
Wydawnictwo Portret, 2009
Całość tekstu na stronie G-Punkt
Nie mogę nie zareagować na tę wspaniałą wiadomość. Już przed rokiem nieśmiało liczyłem na to, że talent niemieckiej pisarki rumuńskiego pochodzenia zostanie doceniony przez Szwedzką Akademię. Wszystkie siedem książek Herty Müller, wydanych w Polsce dzięki Wydawnictwu Czarne, były dla mnie ucztą czytelniczą. Pisarstwo Müller to niesamowity dowód na to, że można ustawicznie i obsesyjnie wracać do tych samych przeżyć, uczuć i emocji, każdą książkę czyniąc mimo to niepowtarzalną i niezwykłą.To dowód siły słów, które z jej opowieści tworzą niepokojące i na zawsze zapadające w pamięć obrazy. Mroczne, smutne i poruszające książki Müller są opowieściami, w których wizyjność i niepowtarzalna gra słów stwarzają świat, z jakiego po lekturze nie można się już wydostać. I tego "pochłonięcia" przez jej prozę, którego doświadczyłem osobiście, życzę wszystkim tym, którzy po dzisiejszej decyzji Szwedzkiej Akademii zechcą poznać Hertę Müller.Jestem bardzo szczęśliwy i wzruszony.
Książkę Norberta Gstreina czytałem powoli. Myślę, że to taki typ lektury, któremu szybkie czytanie zwyczajnie może zaszkodzić. Akcja pozornie sytuuje nas wśród zdarzeń, które zmierzają do opowiedzenia o życiu dziennikarza wojennego, Christiana Allmeyera, zabitego w Kosowie. Nie jest jednak ważne, co robią bohaterowie, próbujący zrozumieć motywy działania tego, kto już nigdy się z nich nie wytłumaczy, lecz to, co dzieje się w nich samych podczas odkrywania coraz bardziej mrocznych kart historii wojny bałkańskiej. Bohaterowie Gstreina bowiem podążają w przeszłość i za wszelką cenę tam próbują odnaleźć odpowiedzi na pytania nurtujące ich w życiu codziennym. Śmierć Allmeyera to zdarzenie dające początek historii ujawniania siebie, a zarazem ucieczki od samego siebie. Przyjaciel Allmeyera, Paul, zakłada sobie, iż napisze o nim książkę. Przygotowaniom do pisania, zbieraniu materiałów przygląda się pewien niemiecki dziennikarz. Z czasem duch Allmeyera stanie się czymś niezwykle silnie łączącym obu mężczyzn, a jego historia z bałkańską wojną w tle będzie początkiem batalii, jaką stoczą obaj, redefiniując pojęcia szczęścia, spokoju, harmonii oraz miłości. Proces odkrywania faktów z życia nieżyjącego dziennikarza jest jednocześnie procesem rodzenia się świadomości bytu. Tej świadomości, która wywoła jeszcze więcej egzystencjalnego lęku niż wiadomość o tym, iż Allmeyer nie żyje. I dlatego też czytać tę książkę należy powoli. Gstrein nigdzie się nie spieszy, nie zależy mu na zamknięciu akcji; nie jest nawet zainteresowany jej rozwojem. To, co rozgrywa się na kartach tej książki to dramatyczna walka ze wspomnieniami i niemożnością odnalezienia się wśród nich.
Paul rozumie alienację przyjaciela i decyzję Allmeyera o wyjeździe na front wojny przecież zupełnie obcej oraz odległej dla jego rodaków, Niemców. Tam unika kontaktu z innymi dziennikarzami. „Wyobrażam sobie, że trzymał się możliwie jak najdalej od swoich kolegów, żeby nie mieć przed oczami przez cały czas obrazu samego siebie”. Allmeyer doświadcza bólu, przemocy i niesprawiedliwości tylko po to, by nie pamiętać, nie myśleć o samym sobie. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego losy tego samotnika z tak wielką ochotą chce opisać Paul? I dlaczego pewien dziennikarz tak bardzo zaczyna się interesować losem zarówno nieżyjącego, jak i tego, który pragnie stworzyć historię życia, jakiego już nie ma?..
„Kiedy raz przeżyło się potyczkę, kiedy widziało się ją z bardzo bliska, dwie trzecie literatury pięknej można sobie darować”. Czy można sobie darować tę książkę, opowiadającą przecież o wojnie na Bałkanach, a tak naprawdę wędrującą po zakamarkach ludzkiej psychiki, skrzywdzonej i krzywdzącej; nazbyt wrażliwej i jednocześnie obojętnej na wszystko dookoła? Czy wojna, która toczy się tak daleko od spokojnego Hamburga, w którym bohaterowie żyją na co dzień, może trwać na przekór upływowi czasu i zmiennym realiom? „Albo jest się całkiem na wojnie albo wcale”. Taką zasadę wyznawał Allmeyer i te słowa mogą odnieść się do tego, jak żyją mężczyźni opisani w „Rzemiośle zabijania”. W nich samych rozgrywa się okrutna wojna i ich samych pożerają wewnętrzne utrapienia. Kobiety z powieści Gstreina to z kolei dość tajemnicze istoty, które mają za zadanie łączyć codzienność z tym, co było. Paul ze swą kochanką Heleną wyjedzie do Chorwacji, by lepiej zrozumieć, co czuł Allmeyer (na pewno o niego chodzi?). Żona Allmeyera, Isabella będzie pomagała dostać się we wspomnieniach tam, gdzie jej mąż był całkowicie sam i nie chciał żadnego towarzystwa. Kobiety są obok, "przezroczyste", efemeryczne. Tak jakby nie włączały się do biegu zdarzeń, a przecież uczestniczą w nich…
Warto także podkreślić, że autor „Angielskich lat” niezwykle sugestywnie portretuje sposób, w jaki na Bałkanach postrzega się swoich i obcych. Kategoryzowanie, dzielenie, wzajemne separowanie się od tych, którzy mogą być niebezpieczni to także sposób, w jaki działa wiele społeczeństw od dawna już nie pamiętających konfliktów zbrojnych. Allmeyer próbuje przyjrzeć się z bliska wojennym podziałom, a w gruncie rzeczy w tych podziałach nadspodziewanie szybko odnajduje odpowiedzi na proste pytania, jak choćby takie – dlaczego tam pojechał?
Czytelnik może zadawać sobie podczas czytania zupełnie inne pytanie. Dlaczego los Allmeyera staje się z czasem obsesją Paula i dlaczego ta obsesja staje się dramatem? Jak wiele o konflikcie wojennym w skali światowej może opowiedzieć jeden człowiek, w dodatku taki, który nie żyje, a którego historia zaczyna żyć ponownie w innych?
I jeszcze jedno, co warto zauważyć. Gstrein od początku do końca posługuje się jedynie sugestiami, pozwala swym bohaterom analizować wszystko to, co się dzieje i snuć rozmyślania w taki sposób, że żaden punkt widzenia na różne sprawy nie wydaje się przekonujący. Przekonuje forma tej książki, dzięki której można sobie zadać więcej pytań, niż udzielić odpowiedzi.
Wydawnictwo Czarne, 2009
"Ambiwalentne uczucia Klary, kompulsywność jej zachowań, nerwowość i labilność emocjonalna czynią z bohaterki Syrwid postać irytującą, męczącą i fascynującą jednocześnie. Emocje Klary rozpięte są gdzieś między pragnieniem bycia przeraźliwie chudą a potężnym głodem, z którym dziewczyna ustawicznie walczy. To wszystko znajduje odzwierciedlenie w języku powieści. Rwane, dynamiczne, pełne dramaturgii frazy. Ten język sam się pożera w sposób, w jaki Klara pożera kilogramy niskokalorycznych warzyw, by oszukać głód. Iskrzenie języka i jego agresywność to znaczące cechy tej powieści. Tak, „Zaplecze” jest agresywne, nie tylko gdy bierzemy pod uwagę stale tu obecną autoagresję Klary. To książka groźna, bo z jednej strony chwilami męcząca i odrobinę pretensjonalna, z drugiej – pasjonująca i skupiająca uwagę od początku do końca."
Wydawnictwo W.A.B., 2009
Całość tekstu na stronie artPAPIERU
"Pół żartem pół serio są „Rzeczy pierwsze”, ale na pewno poruszają problemy, z jakimi autor wciąż idzie przez życie. Ten zbiór opowiadań wyrasta z przeszłości, ale rodzi się na nowo podczas pisania. Klimki pisanie o życiu jest pisaniem z dużym dystansem i poczuciem humoru. Bohater-autor prowadzi nas w miejsca, gdzie przeżył coś ważnego, poznaje z ludźmi, którzy na zawsze pozostaną w jego pamięci, zdradza w końcu kilka intrygujących szczegółów z życia wagabundy, pechowego literackiego debiutanta, najemnego pracownika-emigranta i pacjenta pewnego charyzmatycznego wiedeńskiego psychoterapeuty. Ile w tym wszystkim prawdy o samym Klimko-Dobrzanieckim? Chciałbym, żeby było jak najwięcej. Podobno „Rzeczy pierwsze” to cała prawda i tylko prawda. Chciałbym także, aby takie zawadiackie rozprawy z życiem czynili ci, którym brakuje dystansu do samych siebie."
Wydawnictwo Znak, 2009
Całość tekstu na stronie G-Punkt
Wznowienie książki, którą polski czytelnik mógł poznać już ponad pół wieku temu, musi zaintrygować. Jaki bowiem wymiar dzisiaj może mieć autobiograficzna opowieść o traumatycznych przeżyciach Natalii Rolleczek z okresu, kiedy przebywała w sierocińcu prowadzonym przez siostry zakonne? Czy warto zwracać uwagę na fakt, że w latach pięćdziesiątych minionego wieku opowieść bardzo przecież osobista uznawana była za doskonałe narzędzie walki komunistów z Kościołem katolickim? Czy „Drewniany różaniec” należy odczytywać jako książkę demaskującą pobożność życia w zgromadzeniach zakonnych? Czy nie chodzi tutaj bardziej o nakreślenie pewnej opresyjnej przestrzeni; przestrzeni, w której jedynie metody oparte na strachu i przemocy psychicznej mogą utrzymać jakikolwiek ład? W końcu pytanie zasadnicze – czy to wznowienie jest może próbą usytuowania powieści Rolleczek nieco inaczej, nadaniem jej nowych znaczeń i dowodem na to, że ta książka to opowieść o bezradności zarówno wychowanek sierocińca, jak i tych, które ten sierociniec prowadzą?
„Drewniany różaniec” to specyficzna opowieść inicjacyjna. Opowieść, w której rozgrywa się dramat doświadczania życia. Tego życia, w którym nieustannie się błądzi i oddala od prawd Dekalogu. Główna bohaterka już po krótkim czasie pobytu wśród felicjanek dochodzi do wniosku, że jej sposób odbierania rzeczywistości i reagowania na nią prowadzi ją ku jakiejś piekielnej otchłani: „Już widocznie tak być musi, że do końca będę brnęła w ciężkich grzechach, bo nie ma dla mnie innego wyjścia”. O ile jednak autorka znajdzie wyjście i pożegna się z sierocińcem, o tyle siostry zakonne nie odnajdą drogi realizowania się w życiu, które nie daje innych możliwości, jak tylko konieczność nałożenia na siebie habitu.
Jak wygląda dom sierot prowadzony przez zakonnice w latach trzydziestych minionego wieku? Rolleczek dołożyła starań, by przedstawić go bardzo dokładnie. Dziewczęta będące wychowankami zakonnic mieszkają w ciasnym pokoju. Na śniadanie otrzymują kromkę chleba i wodnistą kawę. Brakuje podstawowych środków czystości, ciepłej wody. Dziewczęta są zmuszane do tego, by na rzecz zgromadzenia klasztornego żebrać. Kradną sobie nawzajem chleb. Felicjanki mają się nimi opiekować, a nie mają do tego warunków. Wydają się także nie mieć serca, bo bywają okrutne zarówno dla podopiecznych, jak i dla samych siebie („Drewniany różaniec” znakomicie opisuje różnego rodzaju antagonizmy między siostrami zakonnymi). Jak jednak spełnić oczekiwania sierot, skoro wydaje się to niemożliwe? Jak wesprzeć dziewczęta, kiedy samemu nie ma się wsparcia? Kiedy bohaterka zarzuca zakonnicom bezduszność, matka przełożona da jej szczerą odpowiedź: „Pożądacie rzeczy, których sierociniec nie może wam dać”. Sierociniec może jedynie zmuszać do pracy, obudować świat kostycznymi formułami modlitw i żądać bezwzględnego posłuszeństwa. Może tylko ujarzmiać, nie rozwijać. Może krzywdzić, nie dając odrobiny radości. Nie może zaoferować niczego, skoro sam w sobie jest miejscem, w którym niektóre zakonnice przebywają za karę. Jaka jest ich wina? Niedostosowanie do życia, ubóstwo, brak wykształcenia i możliwości samodzielnego życia. Felicjanki w powieści „Drewniany różaniec” wydają się tak samo emocjonalnie okaleczonymi sierotami życiowymi jak ich podopieczne.
Zakon jest próbą układania sobie życia dla wszystkich tych kobiet, którym życie nie oferuje większych możliwości rozwoju. Zakon to także dobre miejsce dla tych, którzy swój los uzależniają od woli Boga, unikając po części odpowiedzialności za to, co robią. Dziewczęta znajdują się zatem w pewnej hermetycznie zamkniętej przed światem przestrzeni. Przestrzeni mechanicznie odmawianych modlitw, wielbienia Jezusa i Matki Boskiej. Przestrzeni surowych zasad moralnych i jednocześnie przestrzeni kwestionującej te zasady. Tytułowy drewniany różaniec przestaje służyć gorliwej modlitwie, stając się narzędziem kary. Przyjmowanie zatem Jezusa do swych serc odbywa się u dziewcząt na zasadzie pokuty za grzechy. Religia staje się zbiorem skodyfikowanych zasad, które jako jedyne ratują przed potępieniem i upadkiem. Nie ma w zakonie miejsca na prawdziwą pobożność, bo stworzony system jest systemem uniemożliwiającym zatracenie. Zagubienie niezaradnych życiowo sióstr i pozbawionych opieki dzieci, które w sierocińcu mogą znaleźć namiastkę pewności.
Natalia Rolleczek barwnie opisuje perypetie dorastających dziewcząt w świecie, w którym niejako zabrania się dorastania. Opowiada o dojrzewaniu w miejscu, w jakim dojrzały oznacza wiernie podporządkowany twardym zasadom. Postrzegam „Drewniany różaniec” jako smutną opowieść o tym, jak rozpaczliwie zachować godność w świecie, w którym nie można godnie żyć. Opowieść o dorastaniu u surowych felicjanek to historia konfrontacji młodzieńczych ideałów ze społecznymi normami, za którymi czai się pustka i strach.
Ta książka to historia o trudnym dorastaniu. O zagubieniu. O próbach racjonalizacji świata i o braku racjonalnych możliwości rozwoju. O świecie, w którym religia staje się narzędziem porządkowania tego wszystkiego, czego nie można uporządkować inaczej niż wierząc, że jest to możliwe.
Korporacja Ha!art, 2009
"Czy Jerzy Franczak pozostawia za sobą autotematyczną prozę o własnym pisaniu, o postrzeganiu świata, o niedostosowaniu do niego i o formach, za pomocą których próbuje to niedostosowanie ukazać? Czy dylematy dotyczące własnej drogi twórczej z „Grawitacji” i „Przymierzalni” autor zostawił, by podążać nową ścieżką? Pozornie tak, bo bohater najnowszej książki Franczaka to samodzielny literacki byt, mroczny i mglisty, ale oderwany od rozterek swego autora. Czy aby na pewno? „Nieludzka komedia” jest opowieścią cynicznego humanisty; humanisty, który bynajmniej nie jest dla człowieka człowiekiem. Emil Król wiedzie nas przez świat własnych rozczarowań, przez rzeczywistość fragmentaryczną i chaotyczną, rzeczywistość pełną absurdów i idiotyzmów, a jednocześnie przez rejony niezbadane, niejasne; przez własną drogę ku piekielnej otchłani, przez dziewięć kręgów dantejskiego piekła, w których istotą męki będzie przede wszystkim niedostosowanie do życia."
Wydawnictwo Literackie, 2009
Całość tekstu na stronie artPAPIERU
Kiedy przed trzema laty Świat Książki opublikował debiutancki zbiór opowiadań Juliusza Strachoty, książka przeszła bez większego echa. Trudno było pisać o prozie Strachoty i pewnie trudno będzie, choć jego nowa książka jest świadectwem oczekiwanego przez wielu wznowienia białej serii prozatorskiej Korporacji Ha!art i na pewno znajdzie wielu czytelników wśród tych, którzy cenią publikacje krakowskiej oficyny. „Cień pod blokiem Mirona Białoszewskiego” to bowiem zbiór tekstów w podobnej konwencji co te debiutanckie. Krótkie, urwane, pozornie chaotyczne, mieszające surrealizm z groteską i codzienne sprawy z metafizycznymi uniesieniami. Strachota tworzy miniatury literackie, w których najważniejsze jest przeżywanie świata przez neurotyka, outsidera, leczącego się z depresji mężczyzny, zakompleksionego nastolatka, uciekającego od rzeczywistości indywidualisty… Chociaż bohaterami tych opowiadań są ludzie z różnym bagażem doświadczeń i przeżyć, łączy ich na pewno jedno. Każdy z nich to puer aeternus, każdy ucieka od świata i od siebie samego, każdy w końcu przeżywa życie jako proces odkrywania prawdy o sobie, który często związany jest z frustracją i rozczarowaniem.
W jednym z opowiadań czytamy: „Nigdy nie miałem do powiedzenia nic, co wymagałoby więcej słów niż rozmowa z kasjerką w sklepie. Napisałem około stu powieści, ale historie kończyły mi się na trzeciej stronie, po tym, jak bohater kupił buty, rower albo niskoprocentowe mleko. Same się skończyły”. Kończą się historyjki Strachoty zanim tak naprawdę staną się wiarygodne. Wywołują zainteresowanie, a potem niedosyt czytelniczy. Chwilami odnosi się wrażenie, że ta książka jest jak historia Jana Romana, „Człowieka, od którego wszystko się zaczyna”: „Chwilę może zaciekawia, a potem nudzi, wkurwia i zaraz się kończy”. Czy takie pisanie może być przekonujące? Tak. Oddaje bowiem emocjonalną labilność narratora i niestałość świata, zamazuje jego kontury; czyni z opowieści o prawdziwych ludziach i prawdziwych zdarzeniach oniryczne obrazki, w jakich logika zdarzeń to logika wyobraźni tego, który zdarzenia interpretuje na swój własny sposób.
Białoszewski jest obecny w tej prozie od początku do końca. Jest obecny w języku, w próbach opisania samotności; w opozycji między tym, jak toczy się życie i tym, w jaki sposób można je ująć w słowa. Doświadczenia bohaterów to przecież swoista „Mironczarnia” rozpisana na wiele głosów. Bohaterowie Strachoty nie mogą uwolnić się od balastu wspomnień, ale tym samym próbują określić, nazwać i oswoić własne miejsce do życia, z którym wiążą się te wspomnienia. Część depresyjnych outsiderów z opowiadań Strachoty mogłoby podpisać się pod tym, co Białoszewski napisał w swym „Autoportrecie odczuwalnym”: „Noszę sobą jakieś swoje własne miejsce. Kiedy je stracę, to znaczy, że mnie nie ma”.
Stale obecne w miniaturach „Cienia pod blokiem Mirona Białoszewskiego” jest miasto, w które wtapiają się młodzi i starsi bohaterowie tekstów. Dzięki miejskiemu gwarowi, dzięki miejskiej różnorodności i anonimowości oni wszyscy mogą się tak naprawdę ukryć – przed światem i przed innymi ludźmi. Przestrzeń miasta podkreśla złożoność emocji i zachowań tych, którzy potrzebują dźwięku tramwaju za oknem, by poczuć się dobrze. To także przestrzeń miejskich blokowisk, przestrzeń anonimowa i trudna do opisania za pomocą języka. W takim otoczeniu rodzą się coraz silniejsze lęki, rodzi się przeświadczenie o byciu kimś przypadkowym i o tym, że chciałoby się złożyć reklamację i wymienić życie na inne.
To także książka o próbach budowania bliskich relacji z kobietami i o tych relacji zanikaniu. Książka, w której Strachota opowiada o świrach, którzy jak Białoszewski z chęcią zamalowaliby swe okna na czarno. I chociaż w porównaniu z debiutanckim zbiorem opowiadań stylistyka i sposób ujmowania problemów egzystencjalnych zasadniczo się u autora nie zmieniają, liczę na to, że o jego drugiej publikacji będzie nieco głośniej. I niech duch (cień?) Mirona Białoszewskiego Juliuszowi Strachocie w tym pomoże.
Korporacja Ha!art, 2009
Francuski noblista opowiada swe historie niespiesznie, jego proza jest statyczna i taki jest również „Powracający głód”, jego najnowsza powieść. Autor „Uranii” przenosi nas do świata, który już nie istnieje; do świata, jaki zniszczyła druga wojna światowa; do miejsc, które po koszmarze wojennym nigdy nie będą takie same. Le Clézio opowiada historię Ethel Brun, której dorastanie przypadnie na okres, w jakim życie stanie się nie do zniesienia. To opowieść o głodzie w sensie dosłownym i o głodzie życia. O niespełnionych pragnieniach, o ludzkich ułomnościach, o nietrwałości świata, miłości i przyjaźni. Powieść w gruncie rzeczy smutna, ale interesująca. O Paryżu, o stawaniu się kobietą, o dysfunkcyjnej rodzinie, różnych obliczach miłości, o mijającym czasie, którego nie można zatrzymać i o wspomnieniach, które zatrzymują rzeczy ważne i znaczące. Kiedy w 1931 roku dziesięcioletnia Ethel obejrzy indyjski pawilon, Dom Koloru Malwy, nie będzie się spodziewać, że dziadek Soliman niebawem odda jej w posiadanie to miejsce. Dom Koloru Malwy to pewna umowna przestrzeń. Przestrzeń symboliczna, łącząca piękne marzenia o zachowaniu wspomnień o innym, lepszym świecie i przestrzeń, którą zacznie rujnować wojna, wdzierająca się niepostrzeżenie w życie Ethel i jej rodziny. Rodzina Ethel to dorośli ludzie, którzy zachowują się jak dzieci. Bohaterka obserwuje wzajemne relacje między matką Justine a ojcem Alexandrem i widzi, jak bardzo niedojrzali są ci, którzy powinni stanowić dla niej wzór do naśladowania. „Ich uczucia, zazdrości, śmieszne złośliwe podchody, liściki wsuwane pod drzwi, niedopowiedzenia, słowa gorzkie, pełne urazy, drobne zemsty i spiski”. Obserwujemy także salonowe życie w domu rodziców Ethel, przysłuchujemy się dyskusjom światopoglądowym, poznajemy całą galerię marionetkowych postaci, które wzbudzają niechęć i rozczarowanie u Ethel. W otoczeniu nieufności bohaterka próbuje odnaleźć wartości cenne. Usiłuje nawiązać przyjaźń z rosyjską emigrantką, Ksenią Szawirow. Uboga dziewczyna, która przeżyła piekło, uciekając z ojczyzny wraz z matką, onieśmiela Ethel i wywołuje fascynację. Bliskości, jakiej nie może zaznać od rodziców, Ethel szuka u przyjaciółki. Upływ czasu da prawdziwe świadectwo tej przyjaźni. Przyniesie rozczarowanie i smutek. Uczucia będące stale podstawowym doświadczeniem życiowym Ethel Brun. Le Clézio stara się nakreślić w swej powieści bardzo wyraźny portret Paryża, który także będzie niemym bohaterem tej książki. Zmiany w życiu Ethel idą w parze z dziejowymi przemianami i z czasem zmienia się także miasto, w którym po latach bohaterka nie znajduje już swojego miejsca. W „Powracającym głodzie” niszczeją miejsca i rozpadają się więzi międzyludzkie. Nic nie jest w stanie zatrzymać destrukcji, jaką niesie wojna. Po jej zakończeniu nic nie będzie już takie samo. Czy Ethel uda się w takim świecie odnaleźć coś naprawdę trwałego? Czy będzie to związek z Laurentem, z którym bohaterka próbuje zacząć nowe życie? A może tak naprawdę jedynym, co ma wartość jest siła wspomnienia? Tego wspomnienia, które nie pozwala zapomnieć o taktach „Bolera”, w które wdzierają się dźwięki wojny i które nie pozwala zapomnieć o świecie, jakiego już nie ma. „Powracający głód” to powieść inicjacyjna i powieść, w której rozgrywające się zdarzenia stanowią tło dla intrygująco opisanego „pejzażu duszy” Ethel Brun. To książka pełna melancholijnej zadumy nad upływem czasu, który zatrzymać można tylko w myślach. I chociaż fabuła obfituje w liczne zdarzenia, chociaż jest w tej powieści wiele dynamiki otaczającego Ethel świata, kroczymy przez ten świat powoli, bez pośpiechu. I może tylko dzięki temu zwracamy uwagę na wszystko to, czego nie dostrzegają ludzie z otoczenia Ethel. To proza, która zmusza do zadumy. Smutna, ale nie przygnębiająca. Statyczna, lecz nie nużąca. Pełna napięcia, a jednak kończąca się ciszą – dosłowną i metaforyczną. Powieść o tęsknotach, które powracają równie często jak tytułowy głód. Wydawnictwo W.A.B., 2009
"To nie jest do końca książka Aglai Veteranyi. To książka o niej, ale jednocześnie zbiór, w którym znajdują się teksty dotychczas polskiemu czytelnikowi nieznane (fragmenty pamiętników, scenariusze przedstawień, wspomnienia z podróży do Rumunii, miniatury literackie). To książka, w której Katarzyna Leszczyńska, tłumaczka twórczości rumuńskiej pisarki, daje dowód bardzo osobistego zaangażowania się w jej życie. „Kto znajduje, źle szukał” to przejmujące świadectwo wyobcowania, będącego podstawowym doświadczeniem życiowym Veteranyi."
Wydawnictwo Czarne, 2009
Całość tekstu na stronie G-Punkt
Jak wybić się ponad przeciętność? Jak zaistnieć w świecie, w którym wiedzie się przewidywalne życie, które nie dało żadnej satysfakcji, w którym jest się tylko zwykłym mechanikiem samochodowym z kanciastym łbem, wielkimi dłońmi i traumatycznymi wspomnieniami z dzieciństwa i młodości? W jaki sposób efektownie dać o sobie znać, zwrócić na siebie uwagę, przerwać pasmo życiowych porażek i frustracji, stać się lepszym od innych? Jak nasrać na społeczeństwo, złamać wszelkie zasady, stać się sławnym i porzucić dotychczasowe życie? Alain Mabanckou w swej najnowszej książce portretuje życiowego nieudacznika, który marzy o tym, by stać się mordercą. „African Psycho” to nie tylko gra ze znaną książką Breta Eastona Ellisa i jeszcze bardziej chyba znaną jej ekranizacją. „African Psycho” to przejmująca opowieść o niemocy i potężnym pragnieniu jej przezwyciężenia. O Afryce sfrustrowanej, biednej, nękanej przemocą, o Afryce sprzedającej się i Afryce straconych szans. O człowieku, który w imieniu tej Afryki mówi. I o gościu będącym uosobieniem pragnień o wielkości i nadludzkiej sile, jakie towarzyszą wielu rozczarowanym życiem maluczkim. Po kronikarzu pewnej afrykańskiej spelunki, Kielonku, poznajemy Grégoire’a Nakobomayo. Mabanckou po raz kolejny portretuje postać barwną w swej szarości i nieprzewidywalną w tym, co robi i mówi. Grégoire’a wychowała ulica, bo do własnej matki pała nienawiścią, a ludzie, którzy nim się opiekowali, próbowali jedynie rozpaczliwie wcisnąć go w sztywny gorset społecznych norm. Chociaż Grégoire kpi z tych norm, jest im jednak podporządkowany. Do czasu, kiedy olśni go, iż może dokonać czynów równie wielkich, co jego Mistrz Angoualima - seryjny morderca, który stał się legendą, wzbudzając powszechny lęk i specyficzny rodzaj szacunku. Angoualima to symbol pewnej idei i jednocześnie symbol ucieczki od norm, które kwestionuje brutalność i bezkompromisowość. Grégoire chce być brutalny i chce być bezkompromisowy, chce zabijać i chce być na ustach wszystkich tych, którzy z trwogą będą mówić o jego czynach. Chce, ale czy może? „Nie mogąc dorównać dokonaniom Wielkiego Mistrza, chciałbym przynajmniej, by uznano mnie za jego duchowego syna”. Więzi z Angoualimą bohater książki szuka wręcz rozpaczliwie. Na cmentarzu rozmawia z nim i opowiada o tym, co zamierza zrobić. A co zamierza? Już od początku wiemy, iż musi zabić prostytutkę Germaine. Ale czy tak łatwo jest zabić? Przecież to czyn wymagający sprytu, inteligencji, umiejętności planowania i konsekwencji w działaniu. Nie można ot tak zabić. Grégoire nie wie także, czym można zabić. Nóż? To takie zwyczajne i oczywiste. Broń palna? Przecież można wystraszyć się huku wystrzału bardziej niż konsekwencji zbrodni. Biedny Grégoire usiłuje zrobić pewne wprawki do czynu, jaki planuje. Nie wychodzi mu ani z notariuszem Quirogą, ani z pielęgniarką. Pierwszego ledwie ogłuszy, drugiej potencjalnej ofiary nie będzie w stanie zgwałcić, bo potrzebny do tego narząd odmówi współpracy. Jak więc zabić Germaine, zrobić to jak trzeba i w dodatku stać się dzięki temu tak sławnym jak Mistrz? To nie jest książka o zabijaniu, lecz o neurozach, smutku, lęku i rozczarowaniach. Życie Grégoire’a to głównie kompleksy. Choćby na punkcie wyglądu. Bohater z nienawiścią patrzy na tych, którzy obnoszą się ze swą urodą. „Nie cierpię pięknych ludzi, bo nic nie zrobili, żeby na to zasłużyć, i tylko społeczeństwo ogłasza, że są piękni”. Życie Grégoire’a nie przyniosło mu niczego, z czego mógłby być zadowolony i szpetny wygląd dodatkowo podkreśla fakt, że mężczyzna jest inny, gorszy. Mabanckou ukazuje destrukcyjną siłę zazdrości i frustracji, które czynią z człowieka istotę zapętloną we własnych projekcjach dotyczących niesprawiedliwości świata. I choć afrykański psycho w niczym pozornie nie przypomina amerykańskiego yuppie Patrika Batemana, nie dokonuje czynów tak okrutnych i głównie roi sobie to, co zamierza uczynić złego, obie postacie łączy przede wszystkim uczucie niespełnienia i samotności. Tyle tylko, że druga wydana w Polsce książka Alaina Mabanckou pokazuje przyczyny i skutki życiowych frustracji przeniesione w realia afrykańskiej biedy, niesprawiedliwości i beznadziei, w których dopiero trudno byłoby żyć Patrikowi Batemanowi. Opowieści Grégoire’a są świadectwem tego, że można na nowo tworzyć własną biografię, tylko czasami brakuje sił, by tej biografii nadać wiarygodność. „African Psycho”, podobnie jak „Kielonek”, pokazuje talent narracyjny Mabanckou, którego bohaterowie zmieniają kształt rzeczywistości w słowach. Grégoire i Kielonek – obaj są specyficznymi kontestatorami i bohaterami, którzy próbują zrobić wiele, by ich nie lubić, ale mimo wszystko obdarza się ich dużą sympatią. Warto także zastanowić się, kogo lub co tak naprawdę chce zabić Grégoire i nad ukrytym sensem tej opowieści o niespełnieniu. Warto się dowiedzieć, czym kieruje się afrykański psycho i czy aby na pewno można w ten sposób go określać. Dodajmy do tego specyficzny dowcip oraz komizm sytuacyjny Mabanckou i mamy zagwozdkę z Afryki rodem, bo czy to książka, przy której mamy się uśmiechać, czy też gorzko zapłakać? Wydawnictwo Karakter, 2009
Nic nowego - chciałoby się powiedzieć, znając tematykę poprzednich książek i sposób konstruowania świata przedstawionego przez Andrzeja Stasiuka. Mamy silnych, dzielnych, bezkompromisowych i wulgarnych mężczyzn; mamy całą Europę Środkowo-Wschodnią w tle; mamy ukryte pod pozorną hardością i szorstkością męską wrażliwość i proste, ludzkie pragnienia o lepszym życiu. Mamy w końcu opowieści o zwykłym, szarym życiu tych, dla których liczy się spełnienie najprostszych pragnień i zarobienie kasy w niekoniecznie legalny sposób. Jest w „Taksimie” bohater, którego już poznaliśmy („Dziewięć”), jest problematyka egzystencjalna wpleciona w opowieść o niedostosowaniu do życia i o zagubieniu w nim. Jest zatem „Taksim” bardzo Stasiukowski i jest to książka, która na pewno nie rozczaruje zwolenników Stasiukowego pisania. Autor oddał głos tym, których nie zawsze się słucha i zrobił to po swojemu, czyli bezpośrednio i dosadnie.
