"Hohaj" Elisabeth Rynell

„Hohaj” to skandynawska opowieść o miłości. Podwójna opowieść o miłości, bo Elizabeth Rynell upiekła dwie pieczenie na jednym ogniu i połączyła niemiłosiernie ckliwe wyznania kobiety doświadczonej przez śmierć ukochanego z sentymentalną opowiastką o miłości pewnego tajemniczego wędrowca i skrzywdzonej przez los oraz okrutnego ojca dziewczyny. Podwójnie ciężkostrawna to opowieść i podwójnie nużąca. Oparta na utartych schematach powieści miłosnej, obudowana patetyczną symboliką i wtłoczona w chłodny pejzaż szwedzkich bezdroży.

„Bezdroża w tej powieści zwą się Hohaj. Kiedyś można było odczytać znaczenie tego słowa, teraz to tylko znak. Rozpadła się sieć znaczeń, w którą było wplecione”. Rozpada się nie tyle sieć znaczeń, co struktura tej powieści. Poznajemy bowiem przeszłość, w której odbić się ma teraźniejszość. Poznać smutek i melancholię współczesnej anonimowej bohaterki można dzięki opowieści o Aronie i Inie, którzy pokochali się miłością wielką i żarliwą. Rynell doskonale wyciska z oczu łzy, kiedy opowiada o smutnym dorastaniu Iny bez matki i pod okiem ojca-tyrana, uważającego ją za swą własność. Dokłada do tego opowieść o życiu Arona, który tuła się po świecie, uciekając od przeszłości, od popełnionej zbrodni i od życia, do którego nigdy nie dorósł. Oboje przeżyli już wzajemną fascynację, a obecnie miłosne uniesienia przeżywa ta, która znajdzie w śniegu skostniałe ciało Iny i w sobie tylko znany sposób zrekonstruuje jej dzieje, włączając w nie własne rozważania na temat wielkości miłości i jej siły, która potrafi przezwyciężyć także śmierć.

Fascynacja Iną idzie w parze z odkrywaniem samej siebie przez tę, która podąża pustymi bezdrożami, by odnaleźć sens życia po utracie swego mężczyzny. „Wędrując przez to, co po niej pozostało, zakopuję się w swoim życiu”. O ile opowieść o losach Iny i Arona jest spójna, o tyle całe to sentymentalne marudzenie opuszczonej jest jedynie luźnym ciągiem skojarzeń, które mają dać wyraz potędze uczucia, o którym traktuje „Hohaj”.

Jest w tej opowieści wiele mających zapewne poruszyć wyobraźnię odniesień do wędrówki. Jest wołanie, wewnętrzny głos, ukryte pragnienie; jest skandynawski chłód, który kontrastuje z żarem opisywanego uczucia; jest w końcu baśniowa atmosfera grozy i fatalizm, jaki wyczuwa się już od samego początku. W powieści Rynell cierpienie kobiety skontrastowane jest ze światem męskich uczuć. Z konfrontacji tej wyłania się obraz odwiecznego dialogu płci, który nie może skończyć się kompromisem. Trudno też jednoznacznie ocenić, czy Rynell chodziło jedynie o wywołanie prostych wzruszeń, czy o nakreślenie problematyki miłosnego cierpienia w szerszym znaczeniu. Pewne jest natomiast, iż autorka odwołuje się do szkolnego podziału na to, co dobre i złe. Krzywdzący ojciec Iny, trudne dzieciństwo Arona, miłość górnolotnie nazywana i określana jako przeciwieństwo uczuć, które Ina żywi do swego okrutnego ojca. Do tego jeszcze konie pędzące po bezdrożach, anemiczne lato, w którym ożywają uczucia zakochanych i mądrość Biblii, pozwalająca Aronowi na przetrzymanie rozłąki z ukochaną.

Powieść Rynell to znakomity przykład tego, jak tworzyć bestseller. Dzika przyroda, tajemnice bohaterów, niespełniona miłość. Dużo życiowej niesprawiedliwości, prostolinijność bohaterów i ich proste motywacje. Wszystko obudowane pustą metaforyką i skrajnie tendencyjne. Wieje zimnym skandynawskim wiatrem i zwyczajną nudą.

Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2009